Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
JanuszMariański
Niezależnieodtego,jaknazwiemyspołeczeństwawspółczesneispołeczeństwo
polskie,przedrostki„post”czy„po”wskazują,żezmianysąwyraźne,anawetradykal-
ne.Wpewnychdziedzinachżyciacodziennegozmianyzachodząwsposóbrewolucyj-
ny,gdydochodzidogwałtownegozałamaniasiędawnegoładuspołecznegoizastąpie-
niagonowym,winnychsytuacjachzaśwsposóbewolucyjny(modernizacyjny),gdy
przechodzenieodjednegododrugiegoporządkuspołecznegonastępujestopniowo.
Wielośćstosowanychokreśleńspołeczeństwapolskiegoznajdującegosięwfazieprzy-
spieszonychprzemianspołeczno-kulturowychwskazuje–przynajmniejpośrednio–na
różnorodnośćdylematówrozwojowychiwyzwańdlabadaczyżyciaspołecznego.
Wewspółczesnymświecie(wtymiwPolsce)zaznaczasięradykalnazmianakon-
tekstuspołeczno-kulturowego,wktórymkształtująsiępoglądyetyczne,ideeświato-
poglądowe,styleżycia,sposobywartościowania.Istotnącechąspołeczeństwplurali-
stycznych,zwłaszczawchodzącychwponowoczesnąfazęrozwoju,jestutrataabsolut-
nejważnościwartościinormmoralnych,szczególnietych,któresąwswoim
rodowodziepowiązaneztradycjąreligijną.Nawzględnieotwartym„rynku”moralnym
konkurujązsobąróżneofertyświatopoglądowe.Kanonizacjajednegosystemuetycz-
negoiskutecznacenzuraniesąjużmożliwe.Społeczeństwoponowoczesneburzy
wieletradycyjnychautorytetów,cosprawia,żewielejednostekstoinaswoistymroz-
drożużyciowym.Niemająonemożliwościoparciasięnaustalonychpoglądachiusta-
bilizowanychstrategiachdziałania.Wpostrzeganiużyciacodziennegoodchodzisięod
tego,cosłuszne(wartości),wkierunkutego,cokorzystne(interesy).
Polskietransformacjemoralne,októrychbędzietumowa,nierozpoczęłysięnagle,
leczrozwijałysięznaczniewcześniej,aprzełom1989rokuoznaczajedynieprzejście
dojakościowonowejfazywistocietegosamegoprocesu,którymogliśmyobserwować
wlatachsiedemdziesiątychiosiemdziesiątych.Niektórzymówiąotrwającejoddawna
anomiijakozałamaniusięstrukturykulturowejimoralnejlubotrwającymodkońca
latsiedemdziesiątychkryzysiemoralnymiosfrustrowanymspołeczeństwie.Inni
wskazująnaradykalizmzmianspołeczno-kulturowych,ustrojowychigospodarczych,
którychwieluPolakówniejestwstanie„absorbować”,stająsięoni„ofiarami”proce-
sówtransformacyjnych(pokolenie„przegranych”),cozpewnościąniepozostajebez
wpływunasferężyciamoralnego.
Socjologiamoralnościpozwaladostrzecznaczenieprzemianspołeczno-kulturo-
wychdlakształtowaniasięnormmoralnychwłaśnietakiejanieinnejmoralnościoraz
zrozumiećkonkretnegoczłowiekaimoralny„krajobraz”społeczeństwa.Natejdrodze
przyczyniasię–przynajmniejpośrednio–dobudowaniasprawiedliwego,namiarę
godnościczłowiekaspołeczeństwa(społeczeństwopersonalistyczne).Socjologowie
śledząbardziejprocesyzmiennościniżtrwałościnorm,zjawiskatworzeniasięnorm,
procesyoddolnychprzemianspołeczno-moralnych.Kładąwiększynacisknazróżni-
cowaniewartościmoralnychniżnaichtożsamośćiniezmienność.Wróżnorodności
trudnojestdostrzecinnąważnąstronęwartościinormmoralnych–ichuniwersalność
ikontynuację.Niemożnajednakustalaćregułmoralnychrządzącychstosunkamispo-
łecznymibezuprzedniegopoznaniafaktycznegofunkcjonowaniaspołeczeństwa.
WPolscepo1989rokusocjologowiesąskłonniopisywaćspołeczeństwowkatego-
riachkryzysuspołecznego,wtymimoralnego,anomii,dewiacjiiróżnychanomalii
społecznych.Mówiąoatrofiiwięzimoralnych,okulturowymsyndromiebrakuzaufa-
