Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
II
Kulturaanatura.Odujęciaontologicznego
dometodologicznego
Przeciwstawieniekulturynaturzestanowijedenznajdawniejszychinajpowszech-
niejszychsposobówjejcharakterystyki.Jestonoimplikowanewokreśleniu
Cyceronaiwiążesięzetymologicznągeneząterminuodnoszonegodouprawypól
izestarsząniżtentermingreckąsofistycznątradycjąopozycjimiędzytym,co
wżyciuspołecznymwynikaznatury,atym,comaźródłowumowie.Wyraźnie
zostałoonosformułowanewkoncepcjiPufendorfa,dlaktóregostanowizasadę
wyodrębnieniazjawiskkulturalnychpozostającychwkontraściezubóstwem
isurowościąnaturalnegostanuczłowieka.PodobnąinterpretacjęstosujeHerder
widzącywkulturzeźródłowyższościludzkiejnadgatunkamizwierzęcymigórujący-
minadczłowiekiemfizycznąsiłąisprawnością.
Gdyprzeciwstawienieobupojęćjestostreijednoznaczne,powstajenieuchron-
niepytanietycząceźródełkultury.Obajcytowanipisarzeokresuracjonalizmu
iOświeceniauważalizawskazanesięgaćprzyichwyjaśnieniudokategoriitrans-
cendentalnych.ObajnazywająkulturędaremOpatrzności.Jednaktametafizyczna
kategoriapojawiasięwichpismachjakoubocznepojęciewyjaśniające.Aktywność
samegoczłowiekaicharakterystykaosiągniętychdrogąewolucjicechanatomiczno-
-fizjologicznych,zwłaszczawwypadkubardziejrozwiniętejidojrzałejanalizy
Herdera,zdająsiędostarczaćzupełniewystarczającegowramachjegoteorii
wyjaśnieniagenezykultury.
Metafizyczneargumentyocharakterzereligijnym,występującewdziełachobu
wymienionychautorów,mogłystanowićzabiegobronnywobecduchownejcenzury
ichepoki,alemogłytakżebyćprzejawemtradycyjnegostyluretorycznego.Jednak
iwnastępnychstuleciachczęstebywałypróbyontologicznegorozgraniczenia
kulturyodnaturyprzezprzyznaniejejmetafizycznegocharakteru.Wfilozoficznych
teoriachXIXw.stanowiskotowystępowałojeszczewzdecydowanej,kategorycznej
postaci,wówczaszwłaszcza,gdybyłoodnoszonedowyodrębnionejdziedziny
określanejjakokulturaduchowa.Przykładutakiegoujęciakulturydostarczają
zwłaszczapraceAlfredaWebera(1927;zob.Kłoskowska,2006).
Wpóźniejszychsocjologicznychteoriachkulturymetafizycznedeklaracje
rzadkowystępująwtakwyraźnejformie.Pojawiająsięjednakwprzelotnych
