Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
34
Socjologiakultury
Żadenrealistyczniemyślącywspółczesnyteoretykrozwojuludzkiegoniemoże
odrzucićlubpominąćnaturyjakopodstawyspołeczno-kulturalnejrzeczywistości
ludzkiej.Nieczynitegotakżechrześcijańskibadaczprocesuhominizacji–Pierre
TeilharddeChardin.Nazywaonparadoksemludzkimniewiarygodneprzekształ-
ceniepodstawowychsferżycia,idącewparzezdrobnym,wjegoprzekonaniu,
morfologicznymskokiemoddzielającymczłowiekaodnajbliższychmuwewolucyj-
nejhierarchiiczłekokształtnychzwierząt.
GdyTeilharddeChardinokreślakonsekwencjetegoskokuwdziedzinie
świadomości,wjegosformułowaniachodzywasię,byćmoże,echomyśliPascala.
Zbliżasięonprzytymjednakrównocześnietakbardzodoniektórychsformułowań
Marksa,jaktylkojesttomożliweumyślicielawychodzącegozdiametralnie
przeciwnychontologicznychzałożeń.
,,Wyższośćludzkapoleganarefleksji.
Wszystkoinnejestdrugorzędne.Refleksjaczyniczłowiekaprzedmiotemdlasiebie
samego.Człowieknietylkowie,leczznasiebie;nietylkowie,leczwie,żewie’’
(TeilharddeChardin,1956).
WujęciuMarksowskimświadomośćludzkaniejest,oczywiście,wysuniętana
miejscenaczelnewstosunkudoinnychformdziałania,azwłaszczadopracy.Sama
jednakpracarównieżujętajestwpowiązaniuzeświadomościąjejzadańicelu.
Przeciwstawienieczłowiekaizwierzęciazaśnajwyraźniejopierasięnauwypukleniu
właściwejczłowiekowizdolnościdorefleksyjnejsamowiedzyispołecznego
poznania:,,Tamgdzieistniejejakiśstosunek,istniejeondlamnie,zwierzęnie
«pozostajewstosunku»anizniczym,aniwogóle.Dlazwierzęciajegostosunekdo
innychnieistniejejakostosunek’’(Marks,Engels,1961,s.32).
Świadomośćludzkawyrastapodwpływemspołecznegouwarunkowania
wdługimprocesiehistorycznejewolucjiijestpoczątkowobardzoograniczona
wswoimzasięguiformach.Dokonującysięwtejdziedzinieskokpomiędzy
człowiekiemaprzedludzkimigatunkamizwierzęcyminiejestzrazuzbytwielki
iodpowiadanaturalnymzmianomanatomicznymifizjologicznym.
Wświetlewspółczesnejwiedzytwierdzenieogenetycznympowiązaniukultury
znaturąjestpowszechnieprzyjętewpłaszczyźnieontologicznegowyjaśniania.
Akceptujejenawetbardziejświatłamyślchrześcijańska.TezaTeilhardadeChardin
otranscendentnymźródleicelubytujakopunkcieOmega,którytożsamyjest
zPoczątkiem,towarzyszyjedynienaukowejinterpretacjinaturalnego,ewolucyjnego
procesuhominizacji,aletegotłumaczenianiezastępuje.Upodstawsocjologii
kulturyleżywięcstanowisko,zgodniezktórymkulturawynikazgatunkowejnatury
człowiekawsensiefilogenetycznym,toznaczy,żekulturaludzkościrozpatrywana
wperspektywieantropogenezy,poprzezogniwawiodącekugatunkowihomo
sapiensipoprzezfazyjegodziejów,niemożemiećinnegoźródłajaknaturatego
formującegosięgatunku.Setkitysięcylatjegokumulującychsiędoświadczeń
odsuwająjednakodowegopierwotnegoźródłakażdekolejnepokoleniespołecznie
żyjącychludzi,stawiającpomiędzyichnaturalnymwyposażeniemanaturalnym
światemprzyrodysztuczneśrodowiskokultury.
