Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WPROWADZENIE
Książka,którąoddajemydorąkCzytelnika,jestalfabetycznymsłownikiem(czylipro-
sopografią)sofistówiretorówgreckichdziałającychwczasachcesarstwa.Interesująnas
wyłączniegreccysofiściiretorzy,pomijamynauczycieliretorykiłacińskiejorazłacińskich
mówców,nawettych,którzyzpochodzeniabyliGrekami.Uwzględniamynatomiast
FavorinosazGaliiiKlaudiosaAilianosa,bowiemzasłynęlionijakomówcygreccyijako
tacyzostaliprzedstawieniprzezFilostratosa,autoraŻywotówsofistów.
Wprosopografiiznalazłysięprzedewszystkimosobyokreślonewźródłachmianem
nsofisty”(σouLσtή;)lubnretora”(ῥήtωl).Terminnsofista”najczęściejoznaczanauczycie-
laretorykilubosobęzajmującąsięwymowąepideiktyczną,słowonretor”zaśmaszersze
znaczenie:określanonimmówcówsądowychreprezentującychosobyprywatne,miasta
czyświątynienaprocesach;nretorami”nazywanibylirównieżlokalnipolitycy,którzy
przemawialinazgromadzeniachiposiedzeniachradymiejskiej,witaliuroczystymiora-
cjamicesarzy,namiestnikówlubinnychdostojnychgościprzybywającychdomiastabądź
występowalijakoposłowieprzedobliczemwładców.Dogronaretorówmożemytakże
zaliczyćwysokiejrangiurzędnikówpaństwowych:Libanioswspomina(or.XVIII159)
ocałejkategoriinamiestników-retorów,którzypodejmowalicesarzaJulianawczasiejego
podróżyzKonstantynopoladoAntiochii:nkażdywitałgonagranicymową,daremowiele
cenniejszymniżświnie,ptakiczyjelenie,któreprowadzonodocesarzywmilczeniu;wtedy
zaśzamiastnichbyłyprzemówienia.Orszakprzyjmowalipokoleinamiestnicy–retorzy”
(przekł.L.Małunowiczówna).
Ocharakterzedziałalnościkażdejztychgrupludziokreślanychmianemnretorów”do-
wiadujemysięwyłączniezkontekstulubnapodstawiekonwencjiźródeł,któreonich
wspominają.Reprezentanciinnychśrodowisk,np.gramatycy,filozofowie,biskupiczy
teologowie,wchodziliczęstowrolezawodowychmówcówistądwźródłachbylicza-
semnazywaninretorami”lubnsofistami”.Uwzględniamyich,choćwtymprzypadkujed-
nychumieszczamywkatalogugłównym,innychwczęściII.Dubii,falsi,varii(zob.dalej
ostrukturzeksiążki).Kluczemjestodpowiedźnapytanie,czydanapostaćrzeczywiście
zajmowałasięretoryką,czylinp.uczyłaretorykilubwygłaszałamowy,częstobowiem
określenienretor”bądźnsofista”miałocharakterkonwencjonalnyipełniłofunkcjępo-
chlebstwa:pochwałymądrościiwykształceniaopisywanejosoby.Takokreślanisąludzie
owykształceniuogólnym,będącyrównieżpoetamiifilozofami(np.FlaviosGlaukos:
πoLηth;κliῥńtωlκliuLXóσouo;).Autorzyposługującysiętymiterminamiwobecbisku-
pówmajączasaminamyśliichbiegłośćwwygłaszaniukazań.Wmaterialeepigraficznym
mianonretora”przydajesięnawetstudentombądźludziom,którzyniedawnoukończyli
szkołęretoryczną.
Trzebateżpamiętać,żeposzczególneosobyniezawszezajmowałysiędziałalnościąre-
torycznąprzezcałeżycie.Częstozarazposzkoleretorycznejludziecipróbowalisiłjako
mówcysądowi,nierzadkouczyliprzezkrótkiczasretorykilubokazyjniewygłaszalimowy.
Potemporzucalitegorodzajudziałalność,ponieważznaleźliinnezajęcie,np.zatrudnienie
wadministracjipaństwowej,alboteżbylinatylezamożni,bymócżyćzwłasnegomajątku.
