Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
20
potemzostawaliassessoraminamiestnikówprowincji,następnieniektórzysamiobejmo-
walizarządnadnimiidalejrobilikarieręwrozbudowującejsięadministracjipaństwowej.
Wewcześniejszymokresie(przedIVw.)tegotypuludziezazwyczajdalejfunkcjo-
nowaliwmiastachjakoretorzyisofiści.WVw.podejmowaniekarierypostudiach
retorycznychwstrukturachpaństwalubKościołanasiliłosięnaniespotykanądotąd
skalę.ZlistówProkopiosaiAineiasazGazyorazzutworówZachariasaScholastyka
znamyżyciorysywychowankówszkółretorycznych,którzyponauceugramatykapodjęli
studiaretorycznewnajlepszychwtymczasieszkołachaleksandryjskichlubgazejskich,
anastępnienajczęściejstudiowaliprawowBerytos.Późniejpracowaliwadministracji
świeckiejiwsądach,najczęściejwkonstantynopolitańskichbiurachprefektów,albo
znajdowalizatrudnieniewadministracjikościelnej(ewentualniewybieraliżyciemo-
nastyczne).Mamywrażenie,żeKościółibiurokracjazaczynajądrenowaćśrodowisko
retoryczne.Ponadtonaturalnymmiejscem,wktórymżyliidziałaliretorzyorazsofiści,
zawszebyłomiasto,toteżwrazzkryzysemżyciamiejskiegozanikatenpodatnygrunt
ichdziałalności.
***
Prosopografiaskładasięzdwóchzasadniczychczęści.Pierwszatobiogramyretorów
isofistówznanychzimieniaorazzestawieniepostacianonimowych,ułożonych–naile
tobyłomożliwe–chronologicznie.Wtejczęściznalazłysięteżosoby,któreuczyłyreto-
rykiiwygłaszałymowypopisowewjakimśkrótkimokresieswegożycia,apotemzostały
np.biskupamiczyteologami(GrzegorzzNazjanzu,GrzegorzzNyssy,BazylizCezarei).
CzęśćdrugaobejmujeautorówokreślonychprzeznasjakoDubii,falsi,variiorazniewielką
liczbępostacianonimowych.
Termindubiiprzypisaliśmyosobom,codoktórychniemamypewności,czybylire-
toramibądźsofistami.Umieszczamyturównieżpostaciewprawdzienazwanewźródłach
nretorem”lubnsofistą”,ale–jakwynikazkontekstu–ówterminmawichprzypadku
ewidentnieinneznaczenie.Dotyczytowszczególnościsłowansofista”,którymokreślano
równieżmędrcówczyteżmistrzówwjakiejśdziedzinie,niekoniecznieretoryce.Wśród
dubiiznalazłysięrównieżpostacie,którychchronologiajestnatylewątpliwa,żemogli
działaćnawetpozawyznaczonymiprzeznasramamichronologicznymi.Zkoleifalsi
toosoby,którewogólenieistniały,leczzostałypowołanedożyciawopracowaniachprzez
złeodczytanietekstówalboteżpojawiłysięwsfałszowanychźródłach(np.nanieauten-
tycznychmonetach).Dogrupyvariizaliczamywszelkieinnepostacie,chociażbyfilozofów
neoplatońskich(Porfyriosa,MaksimosazEfezu,Simplikiosa,Agapiosa,Marinosa),którzy
namarginesieswejdziałalnościzajmowalisięteoriąretoryki,anawetpisalidziełaztego
zakresu,trudnojednakzaliczyćichdogronatypowychretorówczysofistów.Takategoria
różnisięodosóbtakichjakwymienianiwyżejOjcowieKappadoccy,którzyznaleźlisię
wkatalogugłównym,ponieważfilozofowiecizapewnenigdyniedziałalitylkojakowy-
specjalizowaninauczycieleretorykilubmówcypopisowi,tymczasemKappadocyjczycybyli
przezpewien–krótki,coprawda–okreswyłącznienauczycielamiiwystępowalijakoora-
torzy.WyjątkiemjestumieszczonywkatalogugłównymDamaskios,gdyżwiemy,żeprzez
kilkalatnauczałretoryki,abypotemzająćsiętylkofilozofią.Jesteśmyjednakświadomi,
żegranicajestnieostra.Generalniemieliśmywielkiproblemzoddzieleniemretorówiso-
fistównpewnych”odpostacinwątpliwych”,niebyłotobowiemzadaniełatwezewzględów
klasyfikacyjnych,októrychpisaliśmywyżej.
Napoczątkuksiążkizamieszczamywykazskrótówkoniecznychdoodczytaniaizro-
zumieniabiogramów(obejmujący:n1.Skrótyogólne”,n2.Źródła”,n3.Opracowania”).
Codobibliografiiźródełiopracowań,wydaniadziełsamychretorówisofistóworaz
