Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Odpowiedzialnośćmoralnafundamentemodpowiedzialnościspołecznej…
23
jęcieimputatio(przypisywanie,poczytanie).Średniowiecznyterminprawny,
wnowożytnościzostałzaadaptowanynapotrzebyetykinowożytnej
15.Sugeruje
się,iżodpowiedzialnośćwtymkontekścieoznaczaczyn,któregoautorjest
wpełniświadomymiwolnympodmiotemdziałania.Stądteżjestonzdolnykie-
rowaćswymczynemizdawaćsobiesprawęztego,coczyni
16.Rozumnyakt
działaniasprawia,iżprzynależyondoswegoautora.Ówzwiązekprzyczynowy
sprawia,żerodzisięodpowiedzialnośćzatenżeakt
17.Bardzoczęstoomawiana
odpowiedzialnośćbyłautożsamianazpoczytalnością,choć–jakwskazanopo-
wyżej–istniejepomiędzynimiróżnicaukonstytuowanawsamymfakciero-
zumnościpodejmowaniadecyzji,jakisamegoaktudziałania.Właściweprzej-
ścieterminologicznepomiędzyobydwomakategoriamidokonałosiędopiero
wXXw.,nagrunciewspółczesnychnurtówfilozoficznych
18.
Filozoficznepodejściedoodpowiedzialnościnadalwywierafundamentalny
wpływnasposóbjejpojmowania.Trudnodziśopisaćludzkibytbezodniesienia
siędoniej–„[…]byćczłowiekiem,towłaśniebyćodpowiedzialnym”
19.Ztego
teżwzględujawisięonajakopewnarelacjapomiędzysprawcąajegoaktem
działania.Zakładateżpozytywnąlubnegatywnąkwalifikacjędziałaniadanej
osoby.Bybyćodpowiedzialnym,człowiekmusinajpierwspełnićokreśloneak-
ty:świadomościjejwystępowania,przyznaniasiędoniej,atakżepodjęciajej
wswymżyciu.Jedyniespełniającteakty,człowiekprzyswajasobiecechęod-
powiedzialności.Możnarzec,iżjesttoodpowiedzialnośćwsensiepierwotnym.
Dopierozniejwynikaodpowiedzialnośćwsensiewtórnym–związanazkon-
kretnymiczynamiczłowieka.Podejmującsięodpowiedzialności,osobadziała-
jącastajesięprzeztoodpowiedzialna.Wzwiązkuztymbyćnieodpowiedzial-
nymmożnatylkodlatego,żejużwcześniejciążynakimśobowiązek
odpowiedzialności.Problemtenmożnazobrazowaćnaprzykładziechociażby
ojcaikierownika.Zsamegofaktuswegostatusuontologicznegowynikaodpo-
wiedzialnośćzaich„ojcostwo”lub„kierownictwo”.Idopieronatejpodstawie
możnawskazywaćiokreślaćodpowiedzialnośćzaichpostępowanie,zakon-
kretneczyny.Oczywiściestopieńodpowiedzialnościbędziekażdorazowoinny,
choćmożesiękrzyżować.Zeswejojcowskiejnaturyojciecjestodpowiedzialny
15Zob.J.Filek:Ontologizacjaodpowiedzialności…,op.cit.,s.18;J.Schwartländer:Odpowie-
dzialnośćjakopodstawowe…,op.cit.,s.7.
16Zob.A.Podsiad,ZWięckowski:Poczytalność.W:Małysłownikterminówipojęćfilozoficz-
nych.Pax,Warszawa1983,k.273.
17Zob.T.Ślipko:Zarysetykiogólnej.WAM,Kraków1974,s.348-349.
18Zob.idem:Odpowiedzialnośćwświetleetykichrześcijańskiej.W:Oodpowiedzialności.Moral-
nywymiarodpowiedzialnościwżyciupublicznym.Red.J.Pawlica.WydawnictwoInstytutFilo-
zofiiUJ,Kraków1993,s.11.
19A.deSaint-Exupéry:Ziemia,planetaludzi.KsiążkaiWiedza,Warszawa1964,s.117.
