Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
OdmomentuprzystąpieniaPolskidoUniiEuropejskiejw2004rokuwliteraturzenaukowej,popularnonaukowej
imediachcorazszczerzejdyskutowanejestzagadnienienarastającejfalimigracjizarobkowychPolakówpoza
granicekraju.Zjawiskoto,zwłaszczawprzypadkuwyjazdówtrwającychkilka,anawetkilkanaściemiesięcy,
wiązanejestzproblemempozostawianiadzieciprzezrodzicówbezustanowienianadnimiformalnejopieki
zastępczej.Wskrajnychsytuacjachdziecieuromigrantówpozbawionesąopiekiobojgarodziców–wówczasczęść
znichtrafiadodomówdzieckalubrodzinzastępczych.Innepozostająpodopiekąkrewnych,najczęściejmatkilub
dziadków,wujkówitp.Wtakichokolicznościacheuromigracjazarobkowarodzicówmożewspółwystępować
zespecyficznymiproblemamiwewnątrzrodzinnymi,np.rozluźnianiemsięlubrozpademwięzirodzinnych,które
zkoleimogąnegatywnieoddziaływaćnasytuacjęspołeczno-emocjonalnąiedukacyjnądziecka(Walczak,2008b,
2008c,2009;Kozak,2010;Trusz,Kwiecińska,2012).
Grupędziecieuromigrantów,początkowowmediach(Klimowicz,2008;Klusek,2008;Markowski,2008;
Szpunar,2008,Żytnicki,2008),anastępniewliteraturzepopularnonaukowej(Fojcik,2007;Łuka,2008;
Smolińska,2008;StyleiCharaktery,2009,nr1,całość)inaukowej(Eurosieroctwo,2008;Walczak,2008a,2008b,
2008c;Kozdrowicz,Walczak,2008;Kozak,2010),zaczętookreślaćmianem„eurosierot”,azjawisko
pozostawianiaichbezopieki–„eurosieroctwem”.Wskazanezagadnieniejestźródłemwielukontrowersji,które,
choćbyzewzględunaolbrzymierozbieżnościwocenachskalizjawiska,wydająsięwartewnikliwego
przeanalizowania.Okazujesię,żewzależnościodprzyjętychkryteriówdefinicyjnych,np.długościrozłąki
dzieckazrodzicem/rodzicami,ocenaliczby„eurosierot”wahasięod3tys.(wprzypadkubrakukontaktudziecka
zobojgiemrodzicówprzezokresod1rokuiwięcej)do1mln648tys.(wprzypadkudziecidoświadczających
rozłąkizrodzicem/rodzicami,niezależnieodjejdługościikonsekwencjispołeczno-emocjonalnychdladzieci)
(Walczak2008b;2008c).
Mimocorazczęstszegokorzystaniazterminów„eurosierota”/„eurosieroctwo”,jakdotąd,wramachnauk
społecznychnieudałosięopracowaćwyraźnychdefinicjiwskazanychpojęć.Zdaniemniektórychautorów
wystarczającymkryteriumdefinicyjnymjestbrakkontakturodzica/rodzicówzdzieckiem,innizaśpodkreślają
znaczeniepsychospołecznychkonsekwencjidługotrwałejnieobecnościrodzica/rodzicówdzieckadlajegorozwoju
społecznego,emocjonalnegoipoznawczego(Walczak,2008c;Kozak,2010;Trusz,Kwiecień,2012,wdruku).
Wskazanekryteria,awkonsekwencjitworzonenaichpodstawiedefinicje,wzbudzająuzasadnionewątpliwości.
Naprzykład,czypowinniśmynazywać„eurosierotami”dzieci,którepodczaskrótkotrwałegowyjazdu
szkoleniowegorodzicówtrafiająpodtroskliwąopiekęswoichdziadków?Zdrugiejstrony,czymamyprawo
nazywać„eurosierotami”dzieci,które,pomimodługotrwałejfizycznejrozłąkizrodzicem/rodzicami,utrzymują
znimistałykontaktzapomocąnowychtechnologiitelekomunikacyjnych,jednocześnienieujawniajączaburzeń
wsferzefunkcjonowaniaspołecznego,emocjonalnegoipoznawczego?
Niejestmożliwarównieżjednoznacznaocenasugerowanejzależnościmiędzywyjazdamizagranicznymi
rodzicówaproblemamiichdzieci.Czyobserwowaneunichdeficytyrozwojowesąskutkiemeuromigracji
(długotrwałarozłąkarodzica/rodzicówzdzieckiemgodziłabywówczaswjegoprawidłowyrozwój),czyraczejich
przyczyną(euromigracjarodzicówjakoformaucieczkiprzedproblemamizzachowaniemdziecka)?Potrzecie,
wyjazdyrodzicówiproblemydziecimogąmiećwspólnąprzyczynę,cosprawia,żezwiązekmiędzytymi
czynnikamijestpozorny.Łatwowyobrazićsobiesytuację,wktórejkłopotywmałżeństwiestanowiąrzeczywistą
przyczynęwyjazdujednegozrodziców(anastępnierozbiciarodziny),jednocześniebędącprzyczynązaburzeń
wzachowaniachdziecka(por.opisyrzeczywistychprzypadkóww:Eurosieroctwo,2008).
Nieustalonorównież,wjakisposóbnależynazywaćdzieci,którewwynikumigracjizarobkowejjednego
rodzicatrwaleutraciłyznimkontakt.Czywtakimprzypadku,nawiązującdonomenklaturyużywanejdoopisu
zjawiskasieroctwanaturalnegoispołecznego,dziecitakienależynazywać„półeurosierotami”?Wartopodkreślić,
żeterminy„eurosieroctwo”/„eurosierota”orazkorzystanieznichdoopisuwyodrębnionejgrupydziecijestmocno
krytykowaneprzezbadaczy(Walczak,2008b,2008c;Gizicka,Gorbaniuk,Szyszka,2010).Autorzyprzekonują,
żemogąonepełnićfunkcjęstygmatyzującychetykiet,którewsprzyjającychwarunkachuruchamiająszereg
niekorzystnychprocesów,np.defaworyzowaniawszkoledziecieuromigrantóworazzjawisk,np.
samospełniającegosięproroctwawdomu,klasieszkolnejczygrupierówieśniczej(por.Heatherton,Kleck,Hebl,
Hull,2008;Trusz,2011).Nieprowadzisięjednaksystematycznychbadańwtymzakresie,stądteżwszelkie
sugestienatentematnależytraktowaćostrożnie,raczejjakointeresująceiwarteempirycznejwersyfikacji
hipotezy,anieudokumentowaneprawidłowości.
Wświetleklasycznejkoncepcji„piętna”Goffmanamożnaprzyjąć,żebycie„eurosierotą”wokreślonym
kontekściespołecznym,np.wszkole,środowiskurówieśniczym,możepełnićrolęgrupowegostygmatulub
indywidualnejskazy(Goffman,2005;Sajkowska,1999;Heathertoniin.,2008;Czykwin,2008).Oznaczato,
żetożsamośćnaznaczonychosóbjestdewaluowanazewzględunaszeregnegatywnieocenianychcech
