Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
któremożnawiązaćzestereotypem„eurosieroty”.
Sytuację„eurosierot”wartoanalizowaćzjednejstronywperspektywiemakro–zjawiskspołecznych
opisywanychprzezteoriesocjologiczne,zdrugiejzaś–wperspektywiemikro,tj.indywidualnychprocesów
poznawczo-emocjonalnychibehawioralnychwyjaśnianychprzezteoriepsychologiczne.Biorącpoduwagę
koncepcjesocjologicznewrozdzialepierwszymniniejszejpracyskoncentrowanosięnaproblematycemigracji,jej
historiiwPolsceorazpropozycjachteoretycznych,zapomocąktórychwsatysfakcjonującysposóbmożna
tłumaczyćjejprzyczyny.Wśródnichzanajważniejszemożnauznaćteorięwypychania–przyciągania(push-pull
the
ory)inowąekonomicznąteorięmigracji(neweconomicsoflabourmigration)(Sakson,2008).Pierwsza
podkreślakoniecznośćuwzględnianiawanalizachzjawiskamigracjidwóchgrupczynników–zachęcających
(zmuszających)ludzidowyjazduzmacierzystegokraju,np.sytuacjiekonomicznejosóbiichrodzin,oraz
skłaniającychdoosiedleniasięwobcymkraju,np.oferowanychtamrelatywnielepszychwarunkówsocjalnych
ipłacowych.Drugazwracauwagęnakontekstspołeczno-instytucjonalny,np.rodzinny,awjegoramachukład
sił/rólpodejmowanychprzezjejczłonkówiwspółdecydującychomigracjiosób(Sakson,2008).
OpisująctłospołeczneikulturowemobilnościludziwXXIwieku,sięgniętopoteorięglobalizacji
iponowoczesności.Uwzględnionotakżeichwpływnazmianydokonującesięwewspółczesnychrodzinach
polskich.Ponadto,biorącpoduwagęproblematykę„eurosieroctwa”,przedyskutowanofunkcjonującewliteraturze
naukowejdefinicjetegoterminuorazdanenatematskalizjawiska.Częśćsocjologicznąpierwszegorozdziału
książkiuzupełniacharakterystykaspołecznegoodbiorudzieciokreślanychmianem„eurosierot”.
Wkolejnejczęścipracyprzedstawionoteorieimodelepsychologiczne,napodstawiektórychmożnatłumaczyć
procesystereotypizacjiistygmatyzacji„dewiantów”(tj.dziecieuromigrantów)przez„normalsów”(tj.nauczycieli
irówieśników).Podstawowymidlaprzeprowadzonychbadańeksperymentalnychramamiodniesienia
(fra
me
works)sątrzywcześniejwymienioneteorie:1)piętna(Goffman,2005;Heathertoniin.,2008);
2)determinizmu/relatywizmujęzykowego(Whorf,2002;Sapir,1978;Kurcz,1995;Kurcz,Okuniewska,2011)
i3)społecznegokonstruktywizmu(Jussim,1991,1993;Fiske,Taylor,2008;Moskowitz,2009).Wichświetle
przedstawiononiezwykleużytecznąteorięschematówpoznawczych,zakładając,żewramachpodzielanychprzez
ludziprzekonańmożefunkcjonowaćnośnyspołeczniestereotyp„eurosieroty”orazschematcechy„eurosieroctwa”
(Wojciszke,2009).Badającrelacjemiędzyjęzykiemaspołecznymużyciemstereotypów,MaassiArcuri(1999)
przekonują,że„stereotypysąblisko–oilenienierozerwalnie–związanezjęzykiem.Taknaprawdętrudno
wyobrazićsobiewolnąodwpływówjęzykastereotypizację.Tosugeruje,żenaszawiedzaostereotypach
pozostanieniekompletnabezanalizyjęzyka,określającegodanystereotyp”(s.188).
Stereotypyspołecznewartorozpatrywaćjakowysokozintegrowanefragmentysiecisemantycznej.Aktywizacja
określonejkategoriipojęciowej,np.„eurosierota”,możeinicjowaćszeregprocesówpoznawczych
(rozprzestrzenianiesiępobudzeniaposiecisemantycznej,poprzezaktywizowaniekolejnych,znaczeniowo
powiązanychpojęć,czyliwęzłówsieci),afektywnych(wzbudzaniepozytywnegolubnegatywnegoafektu,
wzależnościodtreściaktywizowanychpojęć)ibehawioralnych(wybórstrategiidziałaniawobecpartnera
interakcji)(Nęckaiin.,2008;Moskowitz,2009;Jarymowicz,2008).Wzwiązkuztymwkolejnychpunktach
rozdziałupierwszegoprzedyskutowanoprocesstereotypizacjiistygmatyzacjispołecznejosóbwświetle
sieciowychmodeliumysłuorazdyfuzjiafektu(Murphy,Zajonc,1994;Moskowitz,2009).
Aktywizacjaschematówpoznawczych,awichramachstereotypówspołecznych(np.„eurosieroty”),
schematówcech(np.„eurosieroctwa”)orazskryptów(np.scenariuszaopisującego,wjakisposóbnależy
postępowaćz„eurosierotami”)odbywasiępozaświadomąkontroląobserwatora.Możemymówić
oautomatycznym(de
fault)wzbudzaniuschematudzieckaeuromigrantów.Oznaczato,żeprocesyzwiązane
zprzetwarzanieminformacjio„eurosierotach”przebiegająnieświadomie,błyskawicznieibezwysiłkowo,
cosprawia,żepoichuruchomieniumożliwośćsterowanianimijestbardzoograniczona(Maruszewski,2011).
Mimoopowiadaniasięnapoziomieświadomymzaideologiąegalitaryzmuwrelacjachspołecznych,obserwator,
wwynikuautomatycznegowzbudzeniamyśliiafektuwobecwybranychgrupludzi,możetraktowaćich
przedstawicieliwzróżnicowanysposób(np.dyskryminowaćvsfaworyzować,wzależnościodznaku
wzbudzonychemocji).
Kontaktującsięzdziećmieuromigrantów,ichrodzice(opiekunowie),rówieśnicyoraznauczycielemogą
automatyczniesięgaćdostereotypu„eurosieroty”,interpretującichzachowaniawtendencyjnysposób,tj.zgodny
znegatywnymobrazem(Trusz,2011;Wojciszke,2002;Bargh,Chen,Burrows,1996;Bukowski,Drogosz,2005).
Cowięcej,doaktywizacjisiecisemantycznejmożedochodzićnawetwówczas,gdyobserwatornieposiada
schematu„eurosieroty”/„eurosieroctwa”–wtakimprzypadkumożeonspostrzegać,interpretowaćioceniać
postępowanieomawianejgrupydzieci,odwołującsięmimowolniedordzeniaterminu,tj.pojęcia
„sierota”/„sieroctwo”,funkcjonującegojakokategoriasilnieinegatywnienaznaczająca(por.Sajkowska,1999;
Trusz,Kwiecińska,2012).
Zdaniemautorówniniejszegoopracowaniaskutkiużywanianegatywnejetykiety„eurosierota”/„eurosieroctwo”
powinnybyćocenianewświetlerelacji,któremogązachodzićmiędzydziećmieuromigrantówaczterema
istotnymidlaichrozwojuisocjalizacjiśrodowiskami:rodzinnym,szkolnym,rówieśniczymiintrapsychicznym
(Trusz,Kwiecińska,2012).Stądteżwanalizachsytuacjiżyciowejdziecieuromigrantówodwołanosięmiędzy
innymidoteoriiefektówsamospełniającegosięproroctwawedukacji,atrybucji,zagrożeniastereotypem
