Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
Społeczeństwoobywatelskieisferapubliczna…
oracjonalnościipolitycznymwyrobieniuobywateli,anierównośćwdostępiedo
władzyidojejsprawowaniauznawałzafaktoczywisty,alejednocześnieSchumpeter
przywiązywałistotnąwagędołączeniasięjednostekwstronnictwa(fractions),które
traktowałjakopotencjalneczynnikipolityczne33.Oduwzględnianiaaktówwolitych
stronnictwiwłączaniaichdoswojejofertykonkurencyjnejprzezprzywódcówlub
ichprzedstawicieliuzależniałocenęjakościdemokracji.Schumpeterzaproponował
zastąpienieokreślaniademokracjijakonrządówludu”terminemnrządumającego
aprobatęludu”
.Choćwostatecznymrozrachunkupolitykądemokratycznąkierują
konkurującezsobąelity,todlaośrodkówdecyzyjnychważnejest,abyichdecyzje
politycznespotkałysięzakceptacjąobywateli.Instytucjonalnadefinicjademokracji
zaproponowanaprzezSchumpeteraoznaczawięctakżemetodęagregacjipreferen-
cjispołecznych,jakąwykorzystujenaródwprocesiepodejmowaniadecyzji.Cha-
rakteryzujesięprzezwskazanie,ktoijakpodejmujedecyzje.Przyczymnpodej-
mowaniedecyzji”niejestrównoznaczneznrządzeniem”
.Uprawnieniapotwier-
dzoneprawem,choćważnympunktemodniesienia,niegwarantujązdolności
ichużycia34.
PodobnąperspektywęzawierająrozważaniaSeymouraMartinaLipseta,który
definiujedemokracjęjakosystempolitycznyimechanizmspołecznyumożliwiający
zmianęekipyrządzącejirównocześniedającymożliwienajwiększejczęścispołeczeń-
stwaszansęwpływunapodejmowaniezasadniczychdecyzji(poprzezwybórspośród
pretendentówdowładzy)
35
.Lipset,mocniejodSchumpetera,podkreślałprzytym
znaczeniedobrowolnychstowarzyszeńkonkurującychzsobą(wprzypadkupartii
politycznychowładzę)wróżnychsferachiwymiarachżyciaspołecznego
36
.Zwracałon
uwagęnatrzyrodzajeskutkówichobecności,którewspomagająiuzupełniajądemo-
krację.Popierwsze,legitymizująonerywalizującezsobągrupyreligijne,ideologiczne
ipolityczne(walcząceowładzę).Konkurowanietychgrupzakładauznanieprawa
adwersarzydoposiadaniawłasnegostanowiska,różnieniasię.Podrugie,zmniejszają
oneopórspołecznywobecnieoczekiwanychzmianpoprzezzapobieganieizolacji
instytucjipaństwowychodspołeczeństwa.Częstowstanierozpoznaćodpowiednio
wcześniejróżnicęinteresów.Potrzecie,ucząiprzyzwyczajająobywatelidoinnowa-
cyjnychzachowań.Ponadtoźródłemopiniiniezależnychodpaństwaiśrodkiem
komunikacjitychpoglądów37.
Dobrowolnestowarzyszeniapostrzegasięjakoelementstabilnościwspółczesnych
systemówdemokratycznychztegowzględu,żezjednejstrony,kumulująróżnorodne
33Częstookreślanedzisiajjakongrupyinteresu”czyngrupynacisku”
.
34J.A.Schumpeter,Kapitalizm,socjalizm,demokracja,s.304,306.
35
S.M.Lipset,Homopoliticus.Społecznepodstawypolityki,przekł.G.Dziurdzik-Kraśniewska,Wydaw-
nictwoNaukowePWN,Warszawa1998,s.38.
36
Ibidem,s.30-34;zob.także:S.M.Lipset,TeIndispensabilityofPoliticalParties,nJournalofDemoc-
racy”2000,t.11,nr1,s.48-55.
37
S.M.Lipset,TeSocialRequisitesofDemocracyRevisited,nAmericanSociologicalReview”1994,
t.59,s.13;S.M.Lipset,M.Trow,J.S.Colemann,UnionDemocracy:TeInsidePoliticsoftheInternational
TypographicalUnion,TeFreePress,NewYork1977;zob.także:M.Grabowska,T.Szawiel,Budowanie
demokracji.Podziałyspołeczne,partiepolityczneispołeczeństwoobywatelskiewpostkomunistycznejPolsce,
WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2003,s.128-130.