Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
20
AndrzejMatysiak
rynku,niedziałają,tylkoopisująwzględniestałezależnościmiędzyatrybutami
rzeczylubprocesów.Innymisłowy,prawarynkusłużądowyjaśnianiapra-
widłowościwystępującychwgrachekonomicznych.
Świadomieużyłemliczbymnogiej,ponieważnarynkutoczysięwiele
różnychrodzajówgier,azatemkażdaznichwymagaodrębnegowyjaśnienia.
Wnaukachspołecznychnawyjaśnianiezasługująprzedewszystkimzjawiska
efektówniezamierzonychinaczejnazywanychefektemodwrócenia.Podkreśla
toK.R.Popper,pisząc:nCharakterystycznedlanaukspołecznychzagadnienia
pojawiająsiędopierowówczas,gdypragniemypoznaćniezamierzone,
azwłaszczaniepożądanekonsekwencje,jakiespowodowaćmożenaszepostę-
powanie”
10.PotwierdzatorównieżA.Giddens,gdypisze:nJednakżezpunktu
widzenianaukspołecznychtrudnoprzecenićznaczenieniezamierzonychkon-
sekwencjizamierzonychdziałań”
11.
Jestrzecząoczywistą,żenarynkukonkurencyjnymcenydóbriusług
orazkorzyścigraczysąefektemniezamierzonym,ponieważterezultatysąwy-
padkowymwynikiemwieluindywidualnychdziałań.Dziejesiętakdlatego,że
nwogromnejwiększościrodzajówdziałalnościzakreskontroli[gracza–przyp.
aut.]jestograniczonydobezpośrednichokolicznościdziałania”
12.Innymisło-
wy,uczestnicyrynkumają,nawetgdytegochcą,ograniczonemożliwościkon-
trolowaniaiprzewidywaniakonsekwencjiswoichdziałań.nZjawiskaniezamie-
rzoneprzezosobydziałającemogą,choćniemuszą,byćodczuwaneprzezcałą
grupęjakokorzyścilubniedogodności.Wpewnychprzypadkachskutkisąpo-
zytywnealbonegatywnedlacałościspołeczeństw,awinnych,jedyniedlanie-
którychspośródnich”
13.Pierwszeństwowodkryciuniezamierzonychefektów
działańnależyprzyznaćA.Smithowi,gdyżtaknależytraktowaćjegometaforę
onniewidzialnejręce”.A.Smithtwierdził,żeniezamierzoneefektyrynkusą
korzystnedlanabywcówidlategopomnażajądobrobytspołeczny,aletegozja-
wiskaniewyjaśnił.Ekonomianeoklasycznadowiodłapóźniej,żemaksymaliza-
cjadobrobytuspołecznegojestniezamierzonymefektemgryekonomicznej
tylkonarynkukonkurencjidoskonałej.Modeltejgryjestjednakdalekiodjej
rzeczywistegoprzebiegu,dlategoteżwypadkowyrezultatdziałańindywidual-
nychniejestoptymalny.Efektodwróceniagierrynkowychmożezatemwywo-
ływaćzjawiskaspołecznieniepożądaneidlategotezaonniewidzialnejręce”nie
10K.R.Popper:Drogadowiedzy:domysłyirefutacje.PWN,Warszawa1999,s.215.
11A.Giddens:Stanowieniespołeczeństwa.WydawnictwoZyskiS-ka,Poznań2003,s.50.
12Ibid.,s.49.
13R.Boudon:Efektodwrócenia.OficynaNaukowa,Warszawa2008,s.17.
