Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowa
9
byłabyjednaktrudnadopogodzeniazliberalizmem.Wzwiązkachrobotniczych
liberałowiedostrzegalijednakformęzmowymonopolistycznej.Ichzdaniemrobot-
nicy,oferującynarynkuswojąpracę,powinnizesobąkonkurować,anieustalać
wspólnewarunki.StądDzakazkoalicji”.PierwszytakizakazwprowadzonoweFrancji
wepocerewolucji.ByłotosłynneprawoLeChapelieraz1791roku.W1799roku
podobnyzakazwprowadzonowWielkiejBrytanii,potemwinnychpaństwach.
Stopniowodojrzewałajednakświadomość,żezwiązkizawodoweniesąformą
zmowymonopolistycznej,apracaniejesttowaremoferowanymnarynku.Towa-
rzyszyłytemucorazbardziejskutecznemetodywalkirobotnikówoswojeprawa.
WWielkiejBrytaniizniesionozakazkoalicjiw1825roku,wPrusachw1860,
wAustro-Węgrzechw1870,weFrancjiw1884,wRosjiwroku1906.
Narastanieświadomościnowegorodzajunapięćiproblemówspołecznychznaj-
dowałoodzwierciedleniewmyśliekonomicznej.Szkołahistorycznazakwestio-
nowałauniwersalistyczneaspiracjeszkołyklasycznej.Marksizmzakwestionował
liberalnypoglądoograniczeniurolipaństwaiwiaręwsamoregulującąrolęrynku.
Wychodzączzupełnieinnychprzesłanekaksjologicznych,podobnypoglądsfor-
mułowałachrześcijańskamyślspołeczna.
Marksistowskakrytykagospodarkikapitalistycznejopierałasięnadwóchfila-
rach.Popierwsze–kapitalizmbyłniesprawiedliwy.Robotniktylkoczęśćwypra-
cowanejprzezsiebiewartościotrzymywałwformiewynagrodzenia.Resztę,czyli
tzw.wartośćdodatkowąprzywłaszczałsobiekapitalistajakowłaścicielśrodków
produkcji.Przezwyciężeniemtejsłabościkapitalizmumiałabyćlikwidacjawła-
snościprywatnejizastąpieniejejwłasnościąspołeczną.Podrugie–kapitalizmbył
marnotrawczy.Zjednejstronybowiemwystępowaływnimkryzysynadprodukcji,
zdrugiejzaśniezaspokojonewtymsamymczasiepodstawowepotrzebyspołeczne.
Oznaczałototyle,żeniewszystkiemożliwościprodukcyjnebyływykorzystywane
dlazaspokojeniapotrzebspołecznych.Przeszłyustrójniepowinienmiećrównież
tejwady.Ponieważmarksiściodpowiedzialnościązatenstanobarczalimechanizm
rynkowy,przyszłagospodarkaniepowinnabyćregulowanaprzezrynek.
Marksizmjakodoktrynapojawiłsiękrótkoprzedrewolucjąmarginalistyczną,
którazmieniłasposóbmyśleniaowartości.Odtądokreślaćjąmiałpopyt,anie
poniesionekoszty.Marksizmpozostałprzytradycyjnym,kosztowymrozumieniu
wartości,związanymzponiesionymnakładempracy,cooddalałogocorazbar-
dziejodekonomiigłównegonurtu.Marksistowskakrytykakapitalizmucieszyła
siępewnąpopularnością,choćniektórejejtezyniewytrzymałypróbyczasujuż
przedIwojnąświatową.Lostenspotkałtezęjakobyrobotnicy,jakostronasłabsza,
