Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
interpretowaniaprawbiblijnychzgodnieznaukąmędrców32.objaś-
nialiprzykazaniaBibliiorazodpowiadająceimprzepisyhalachypo-
długinterpretacjimędrcówiToryustnej,postrzeganejjakocałość
zTorąspisaną(którejjednościniepowinnosięnaruszać)33.Także
wielupóźniejszychkomentatorówbyłowdużymstopniuzależnych
odwcześniejszychinterpretacjidawnychuczonych.
Przedstawionywyżejzarysepok(przedipozniszczeniuświątynioraz
ukonstytuowaniusięchrześcijaństwa)ukazujeróżnorodnośćibogactwo
klasycznejegzegezyżydowskiej.Jużprzedzniszczeniemdrugiejświątyni
jerozolimskiejzaczęłysiępojawiaćpierwszeprzykładywewnątrzbiblij-
nychinterpretacji.MożemyjeodnaleźćwpóźnychpartiachBibliihebraj-
skiej,czyteżwapokryfach,literaturzepseudoepigraficznejwparafrazach
tekstówbiblijnychipeszerachzQumran,wrozmaitychwersjachżydow-
sko-greckichprzekładówksiągbiblijnychorazwewczesnychżydowskich
32ogólnyoglądśredniowiecznejegzegezyżydowskiejpokazuje,żejejgłówne
nurtyrozwinęłysięwkrajachpółnocnejAfrykiipołudniowejEuropy,azatempo-
śródwspólnotwschodnio-sefardyjskich.Zkoleiwewspólnotachaszkenazyjskich,
azatempośródŻydówzPółnocnejFrancjiiEuropyśrodkowej(aodXVIw.także
wEuropiewschodniej),tegorodzajubiblijneroztrząsanianiebyłypraktykowane
ztakąintensywnością.Zamiasttegoskupianosięnaliteraturzerabinicznej,przez
conastudiumBibliijakotakiejpozostawałozdecydowaniemniejczasu.Prawidło-
wośćtęmożnawyjaśnićspołeczno-ekonomicznymiuwarunkowaniami,wramach
którychtewspólnotyfunkcjonowałyzpokolenianapokolenie.ogólnierzeczuj-
mującaszkenazyjczycyzarabialinażycielichwąihandlem,jakchoćbyjedenzto-
safistów,rabbiJakubbenMeir(znanyjakoRabbenuTam;Troyes,1100-1171).Żył
onzpożyczanianaprocent,trudniłsięteżwiniarstwemiwinogradnictwem-zob.,
E.E.Urbach,meTosafsts(Jerusalem:BialikInstitute,1980),t.1,s.62(językhebraj-
ski).Tenrodzajaktywnościzapewniałimwystarczającąilośćczasunazłożonestu-
diatalmudyczne.TymczasemŻydzizdiasporysefardyjskiejczęstopracowalijako
rzemieślnicy(kowale,tkacze,krawcy),któretozajęcianiepozostawiałyimzbyt
wieleczasunaedukacjętalmudyczną.Wobecpowyższego,wieluznichzajmowało
sięBibliądlaniejsamej,ponieważtegorodzajustudiapochłaniałymniejczasu,niż
Talmud.Wrezultacie,większośćkompendiówhalachicznych(dlaprzykładuMisz-
neToraMajmonidesa,ArbaaTurimrabbiegoJakubabarAszera,SzulchanAruch
rabbiegoJosefaKaro)powstaływtymwłaśnieśrodowiskuinajegoużytek.Zob.
L.Jacobi,nJewishHawkinginMedievalFrance:Falconry,RabbenuTam,andthe
Tosafists”
,Oqimta1(2013),s.421-504.
33odnośniedoToryustnejijejrelacjidoToryspisanejzob.szczegółoweomó-
wienieponiżejwrozdzialepierwszym,§3.
22
