Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
sięokoło1060l70),wnukRasziegoRabbiSzlomobenMeir(RaSzBaM;
1080-1160)iJosefbarIcchak23zwanyBechorSzor(orlean,XIIw.)24.
ZajmowalisięoninapierwszymmiejscuTalmudemBabilońskimina
nimopieraliswojenauczanie.ZarównoRaszi,jakiRaszbamstworzyli
komentarzedoczęściTalmuduiwtensposóbmieliwpływnainter-
pretacjęTory.Jakkolwiekstaralisię(zwłaszczaRaSzBaM)intepreto-
waćBiblięmożliwiedosłownie(peszat,adlittēran)25zuwzględnieniem
pierwotnegokontekstuliterackiego,tojednakbyliwznacznymstopniu
zależnioddorobkumędrców,włączywszywtomidraszeiliteraturęha-
gadyczną,wgłównejmierzewtychprzypadkach,wktórychokazywał
sięonpomocnywuzupełnianiuniedopowiedzeńwtekścieirozwikły-
waniusprzecznościiinnychtrudnościinterpretacyjnych.Zwłaszcza
wkomentarzachdoprzykazań(micwot)polegalinatradycji.
3.Komentarzeprowansalskie,przedewszystkimpiórasłynnychKimchich
zNarbonny:ojcaJosephaKimchiego(ok.1105-1170)orazjegosynów
MoïseKimchiego(umieraokoło1190)orazDavidaKimchiego(Ra-
DaK,ok.1160-1235)26.Posiedlioniniepospolitąwiedzęfilologiczną
izjejpomocąstaralisięoddaćdosłowneznaczenietekstubiblijnego,
niemniejionikroczyliśladamidawnychmędrców.
4.Komentarzehiszpańskieiwłoskie,takichautorówjakAbraham(ben
Meir)ibnEzra(akronimRaab;Tudela,ok.1092-1167,Londyn)27,Mo-
23WtekścieoryginalnymniniejszejksiążkiProfesorIsaacKalimiregularnieod-
wołujedotejpostacizapośrednictwemakronimunRiBaSh”
.Codoliterwszystkosię
zgadza,aletenakuratskrótowiectradycjarabinicznaprzypisałainnemuuczonemu,
amianowicieIzaakowibenSzeszetowiP(B)erfetowi,autorowiresponsówzprzełomu
XIVlXV
.Dlauniknięciaewentualnychniejednoznaczności,wprzekładziepolskim
zrezygnowanozużywaniaspornegoakronimuwobecJosefabarIcchaka(przyp.Ł.T.)
24TenprzydomekzostałzaczerpniętyzPwt33,17a.
25Zob.komentarzeRasziegodoRdz3,8;Wj6,9;33,13orazwstępjegokomen-
tarzadoPieśninadPieśniami;uwagiRaSzBaMawewstępiekomentarzadoKsięgi
KapłańskiejorazkomentarzdoRdz37,2.Zob.takżeH.Liss,n’Peschat’-Auslegung
undErzähltheorieamBeispielRaschbams”
,[w:]D.Krochmalnik,H.LissiR.Reich-
man(red.),RaschiundseinErbe.InternationaleTagungderHochschulefürJüdische
StudienmitderStadtWorms(Heidelberg:Winter,2007),s.101-124.
26RabbiLevibenGershon(GershonideslRaLBaG;1288-1344;Bagnolle)również
należydotejgrupy.Zob.Y
.Berger,nCPeshat’andtheAuthorityofHazalintheCom-
mentariesofRadak”
,AJSReview31(2007),s.41-59.
27oAbrahamieibnEzrze-rozdziałdziesiąty,§2.
20
