Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36|spóromiędzywojennąkulturępolsko-żydowską
wieiliteraturze.Takieszeregowanieznaczeńpozwalauciecod
pokusyredukcjihoryzontukulturowego,wktórymszukamytożsa-
mościpolsko-żydowskiej.Tenkontekstkulturowytoprzedewszyst-
kimprzestrzeńjęzykapolskiegoeksponowanegowtekstachpubli-
cystycznych,krytycznychczyliterackich.
Wartoprzytakichanalizachpamiętaćokardynalnejzasadzie:
Wniemabowiemwyrażania,mówieniabezzałożonejioczekiwanej
zdolnościbyciazrozumiałym”84.StwierdzeniepoetyckieBrandstaet-
tera:WJaŻydzpokoleniaJudy”,zakładawjęzykudyskursywnym
wykładnięWimienia”–wezwanieinnegodouznaniamniejako
określonegopodmiotuwypowiadającegosiebie.
Myślę,żechociażbywtymkontekściepoleleksykalnesłowa
WŻyd”pozwalauchwycićmodalnościodbiorusensuprzezinnego,
czytającegotozdanie,awychowanegowtradycjirozumieniasłowa
WŻyd”zapisanejwsłowniku.Człowiekbudującysiebiewkulturze
polsko-żydowskiej,chcącniechcąc,musiałsięstykaćzestereo-
typamiodbiorusłowaWŻyd”,któreodczytujemywsłownikach,
wjęzykuodnajdziemybowiemzapisanąwizjęświata85.
WSłownikujęzykapolskiegoz1927rokusłowaWŻyd”,WŻydo-
wicz(Żydowiec)”mająróżneznaczenia,odpodstawowego–wy-
znawcaMojżesza,izraelita,starozakonny,doprzenośnych.Znamy
kilkaprzykładówprzysłówzesłowemWŻyd”,naprzykład:WZdat-
nyjakŻ
yddoroli”;WKochajmysięjakbracia,liczmysięjakŻ
ydzi”;
WMiłująsięjakbracia,apatrząswegojakŻ
ydzi”;WŻydchrzczony,
wilkchowany,przyjacielpojednany”
86
.Jużwtychzdaniachobser-
wujemypojawieniesiękilkuważnych,negatywnychstereotypów
–Ż
ydziniepotrafiąpracowaćnaziemi,tenzarzutuogólniano
wbrakprzywiązaniadoziemi,brakmiłościdoojczyzny;Żydza-
wszemyślitylkooswoiminteresie,awięcwperspektywieniemoże
byćdobrympatriotą,iwkońcu:ŻydzawszezostanieŻydem,bez
względunadeklaracje,nachrzest,nigdyniemożnabyćgopew-
nym,czyliniejestelementembudującympaństwo87.
Znaczeniaprzenośnepokazują,jaksłowoWŻyd”powodujene-
gatywnekonotacjejużnapoziomiejęzyka.Czytamywsłowniku,
żejesttoWczłowiek,któregoreligiąpieniądz;szachraj,handlarz,
kramarz,tandeciarz;człowiekwyrachowany;lichwiarz,kutwa,ską-
piec,chciwiec,zdzierca,wyzyskiwacz”
88
.Następniezacytowany
