Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
RozdziałI
WWykładzieListudoRzymianTomaszudowadnia,iżczynobiektywniedo-
brylubneutralnywykonanywbrewsądowimojegosumieniajestpoważnym
wykroczeniemmoralnym,czyliwjęzykuteologicznym-grzechemciężkim.
Wdalszymfragmencietegosamegodziełazaśstwierdzawprost,iżświado-
meniewykonanienakazusumienia-nawetjeśliżądaonoczegośobiektywnie
złego,jakkradzieżczycudzołóstwo-jestgrzechemciężkim.Innymisłowy:
niepopełnieniecudzołóstwawbrewgłosowisumieniajest,zdaniemśw.To-
masza,grzechemśmiertelnym,gdyżnawetbłędnesumieniewiąże92.
jącsiębłęduodrzuceniajejciężkobyzgrzeszył.Gdybyzaśzachowałtęświadomość,tonie
możebezgrzechuodrzucićjejwdziałaniu.Dlategoobowiązujeonabezwzględnieiwkaż-
dymprzypadku.Natomiastbłędnesumienieobowiązujetylkopodpewnymwzględem,
czyliwarunkowo.Ten,komusumienienakazujeoddawaćsięrozpuście,niejestprzeznie
zobowiązany,żebybezgrzechuunikaćrozpustytylkopodtymwarunkiem,żetenaktsu-
mieniatrwa.Tenwarunekmożnausunąćtakżebezgrzechu.Dlategotakiesumienienie
obowiązujewewszystkichprzypadkach,możesiębowiemzdarzyć,naprzykładodrzuce-
niego,wktórymtoprzypadkuczłowiekniejestnimzwiązany”.-TomaszzAkwinu,Kwe-
stiedyskutowaneoprawdzie,t.II,dz.cyt.,s.69(poprawionewgoryginału).Zob.takżeTo-
maszzAkwinu,Sumateologiczna,t.IX,dz.cyt.,s.325-327.JednakżewZagadnieniach
rozmaitychTomaszwydajesięradykalizowaćswojestanowisko:nJeśliwięcktośdokonuje
czegoś,cosamowsobieniesprzeciwiasięprawuBożemu(takjakpodniesienieźdźbłatra-
wyzziemilubzłożenieprzysięgi),amimotojestonoocenianeprzezbłędnesumieniejako
sprzeciwiającesięprawuBożemu,iwtensposóbodnosisiędotegowola,towyraźniewi-
dać,żedochodziwtymwypadkudowzgardzeniaprawemBożym.Oczywistewtedyjest,
żewolaodnosisiędotego,cosprzeciwiasięprawuBożemuwsensiezasadniczymiformal-
nym,materialniezaśodnosisiędotego,coniesprzeciwiasiętemuprawuiwręczkieruje
siędotego,cozgodnejestzprawemBożym.Idlategomusisiętampojawićgrzech.Iztego
powoduwłaśnienależyuznać,żewszelkiesumienie,niezależnieodtegoczyjestonopra-
we,czyteżbłędne,zobowiązujenaswsposóbbezwzględny(itozarównowwypadkuak-
tówmoralniezłychsamychprzezsię,jakiaktówmoralnieobojętnych).Oznaczato,żekaż-
dy,ktodziaławbrewwłasnemusumieniu,tengrzeszy”.-TomaszzAkwinu,Quaestiones
dequodlibet,III,q.12,a.2.
92nZtegowidać,żecoś-samowsobiedozwolone-stajesięniedozwolonymdlatego,
ktoczynitowbrewswojemusumieniu,chociażsumieniejegojestbłędne.Możesiętoprzy-
darzyćkomuś,ktosiękierujerozumem.Albowiemdziałanianależyosądzaćstosowniedo
wolidziałających,natomiastwolajestporuszanaprzezto,copoznała.Zatemwoladążydo
tego,cojejprzedstawiławładzapoznawcza,iwedługtegooceniasięiprzypisujedookre-
ślonegogatunkujejdziałanie.Jeśliwięcrozumjakiegośczłowiekaosądza,żecośjestgrze-
chem,wolazaśchcetouczynić,to-rzeczjasna-człowiektenmawolępopełnieniagrze-
chu;iwtensposóbjegodziałaniezewnętrzne,ukształtowaneprzezwolę,jestgrzechem.
Idączatymsamymtokiemrozumowania,jeślito,cojestgrzechempowszednim,ktośuwa-
żazagrzechciężki,iwtymstaniesumieniagopopełnia,oczywistejest,żezdecydowałsię
nagrzechciężkiizewzględunatędecyzjęczynjegojestgrzechemciężkim.[...]Możnamieć
jednakwątpliwość,czywprzypadkubłędnegosumienia,kiedyktośzarzeczkoniecznądo
zbawieniauważajakiśgrzechśmiertelny(naprzykład,gdybyktośsądził,żegrzeszyśmier-
telnie,jeśliniekradniealbonieczynirozpusty)-czytakiesumieniegowiąże,wtenmia-
nowiciesposób,żegrzeszyśmiertelnie,jeślipostępujewbrewsumieniu.[...]Natoodpowia-
damy,żebłędnesumieniewiążerównieżwsprawach,któresamewsobiesązłe.Wtakim
bowiemstopniusumieniezwiązuje,wjakimstopniuztego,żektośpostępujewbrewsu-
mieniu,płynieto,żemawolępopełnieniagrzechu.Takwięcgdybyktośsądził,żenieczy-
nićrozpustyjestgrzechemśmiertelnym,igdybypostanawiającjejnieczynić,postanowiłby
grzeszyćśmiertelnie,popełniłbywtensposóbgrzechśmiertelny.[...]Takwięcnawetwspra-
wach,któresamewsobiesąniegodziwe,błędnesumieniezwiązuje”.-TomaszzAkwinu,
WykładListudoRzymian,dz.cyt.,s.218-219;zob.E.Schockenhoff,Jakąpewnośćdajenam
