Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
SpotkaniazLalką
sowaniaikompetencjeromantyków.Krytycznywobecroman-
tyzmupolitycznego,byłniezmienniepełenpodziwudlawiedzy
poetówromantycznychoświecieuczućidlacelnościichspo-
strzeżeńdotyczącychstanówduszyczłowiekaniezwykłego.
Wprzekonaniuoowocnościtejtradycjimógłsięutwierdzać,
śledząctwórczośćwielkichpisarzyrosyjskich:LwaTołstoja
iFiodoraDostojewskiego.Pojmujączaśliteraturęjakoformę
działalnościpoznawczej,wyróżniałwniejdziełanowatorskie
zestanowiskapsychologii.Wcytowanymjużtuesejuopierw-
szejczęściTrylogiiSienkiewiczapisał,żefitakiecharaktery,jak
Hamlet,Makbet,Falstaff,DonKichot,sąodkryciamityleprzy-
najmniejwartymiwdziedziniepsychologii,coprawobiegu
planetwastronomii,SzekspirtylewartcoKepler”21.
Zasobnywwiedzęswojejepokizdawałsobiesprawęzniezwy-
kłegoskomplikowaniapsychikiludzkiej,znakładaniasięwniej
pierwiastkówwrodzonychnanabywane,zprzenikaniasięten-
dencjisprzecznych,zjejewoluowaniawrazzupływemczasu.
Sądził,żetempożyciawXIXwiekusprzyjaujawnianiusię
zmiennościizłożonościczłowieka.Swojespostrzeżeniaiprzemyś-
lenia–pionierskienatlenaszejtradycjipowieściowej–najpeł-
niejwpisałwosobowośćWokulskiego,aleikilkainnychkreacji
wLalcewyposażyłhojniewcechyiprzeobrażeniapsychiczne,
wysnuteztychprzemyśleń.Nawykłymdoprostychkonstrukcji
psychologicznychkrytykompozytywistycznymgłównybohater
Lalkiwydawałsięwięcpostaciąchybioną:niespójną,niekonse-
kwentną,pogmatwaną,posklejanązkawałkównieprzystających
dosiebie.WoczachAntoniegoLangegojesttofiguraznadmia-
remkontrastów,zktórychfiautorowinieraztrudno[…]wy-
brnąć”22.DlaŚwiętochowskiegobyłtozlepekniekonsekwencji
isprzeczności:fiprzypominaHerkulesazrękamiAdonisa”23.
WSłówkuokrytycepozytywnejPrusreplikowałŚwiętochow-
skiemu:
fiWokulskiniejest«zlepkiem»,aletypembardzoczęstospo-
tykanymunas.Mickiewiczbyłpoetą,aprzytymmiałpopędy
