Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
nadruk12.KontrolapolitycznanadpublikcjąDziełniepolegałatylkonatym,że
cenzorwykreślałjakieśfragmentylubskreślałjakieśpozycje–aletakżenatym,iż
wcześniejWydziałNaukiKCPZPRakceptowałprojekttegowydaniaiogólnyplan
jegozawartości.Tamteżmożnabyłopróbowaćwpływaćnaszczegółowedecyzje
cenzora,wpewnychgranicach.Komitetpodejmowałtakiepróby,czasemskuteczne,
czasemnie.JakwyraziłasiępolatachMariaOfierska:„Komitetzrobiłwszystko,
amożenawetwięcej”13.
Suplementzawierateżtekstynależącedokategorii,którychedycjaDziełnie
objęła–ekspertyzydlasądóworazlistydoosóbiinstytucjiwsprawachnaukowych
ipublicznych.Publikowanielistówwdziełachzebranychjestdziśpraktykowane.
PrzykładempomnikoweGesamtausgabeMaxaWebera,wktórymznajdziesięaż
dziesięćtomówjegolistów.
Prawiezupełnie,amożenawetcałkiemnieznanesocjologomsąekspertyzy
dlasądów,którenaprzełomielatpięćdziesiątychisześćdziesiątychOssowskipisał
wsprawachkarnych,adefactopolitycznych.JakowyznaczonyprzezUniwersytet
biegłysporządzałopiniewprocesachprzeciwkoświadkomJehowy,odpowiadającna
pytaniesądu,czykolportowaneprzeznichbroszury„niezawierająfałszywychwia-
domości,mogącychwyrządzićszkodęinteresomPaństwaPolskiego”.Wypowiedział
sięteżwtokugłośnejwtedysprawyMichałaBrojdesa,adwokataoskarżonegooto,
żewmowieobrończejwtzw.aferzeskórzanejużył„porównaniaargumentuwice-
prokuratoradozasadstosowanychprzezhitlerowców”.Wobuprzypadkachspór
szedłosłowa,adokładniej–owolnośćsłowaijejgranice,Ossowskizaśużywał
takżeargumentówparexcellencesocjologicznych.
WodróżnieniuodintensywnejkorespondencjimiędzyStanisławemiMarią
OssowskimiznanychjestniewielelistówOssowskiegodoinnychosób,zwłaszcza
uczonych.Byćmożeniedużoichnapisał,ajeślipisałręcznie,tobardzorzadkozosta-
wiałsobieichewentualne„bruliony”,niemówiącjużorobieniukopiiczyodpisów.
WyjątkiemjestkilkanaścielistówdoNinyAssorodobraj-Kuli,opublikowanychprzez
12
Zob.MarianKwaśny,Cenzurykaganiec,„RuchLiteracki”1992,nr5;dot.fragmentuztomuIDzieł–
Upodstawestetyki.Wprzekładziereferatu„Socialmobilitybroughtaboutbysocialrevolution”(„Ruchliwość
społecznajakowynikrewolucjispołecznej”,Dzieła,V)fragment„Butitisthe‘socio-economicexpansion’
andnottherevolutionaryintroductionofasocialistorderwhichcanbeconsideredasanecessarycondition
ofthisincrease.Increasedmobilityofthistypecouldhavebeenaccomplishedalsoifthecapitalistsystem
hadpersisted:itcouldbedonee.g.withthehelpofschemesliketheMarshallplan”zostałzredukowany
i„przekręcony”nazdanie:„Wprowadzenieporządkusocjalistycznegopoprzezrewolucjęizwiązanaznim
‘ekspansjaspołeczno-ekonomiczna’jestkoniecznymwarunkiemtegowzrostu[ruchliwościspołecznej]”
(s.268).Zeszkicu„Ustrójspołeczno-gospodarczyakształtyosobowości”,będącegorozdziałemksiążki
Zzagadnieńpsychologiispołecznej(Dzieła,III)cenzuraskreśliłafragment,wktórymautor,piszącozderzeniu
przymusuzewnętrznegozpoczuciemgodnościwłasnej,podałjakoprzykładpolskichmalarzy,zmuszonych,
abywokupowanymprzezRosjęradzieckąLwowiemalowaćportretyStalina.
13Znagraniarozmowyprzeprowadzonej24.09.2015roku.
16
