Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
pierwotnych,zasuniętychwnajgłębsząpomrokę?
Niegdyśtrafiałwymysł,dokądanipamięćpodań,aniźródłahistorii
niesięgały.Wwiekachśrednichkronikarz-bakałarz,naszmistrz
Wincenty(Kadłubek),czySakso(Duńczyk),uzupełniałdzieje
narodowebajkamipodkądzielnemi,wstawiałwniebylenazwiskai
daty,pozbawiałromanseożelaznymwilkubodajpoetyckiejprawdy,
łamałipsułjewsztucznymukładzie,łatałwreszcielistami,choćbyz
przybocznejkancelariiAleksandraWielkiego;takpowstałypierwotne
dziejePolski,Danii,Brytaniiiinne.
WXViXVIwieku,gdyoLitwiemówićzaczęto,ceremoniowano
sięzprawdąjeszczemniej;historycyRzeczypospolitejBabińskiej,jak
StellaiGrunau,StryjkowskiiSarnicki,wydawalidowolnieukutebajki
lubmrzonkibłędnejfantazjizaprawdę,cytowalinachybiłtrafiłźródła
starożytne,tłumaczylinazwymiejsc,ludów,osób,każdyposwojemu,
dowodziliznajwiększąpretensjąwszystkiego,czegosięichpróżności
iłatwowiernościzachciewało;głosytrzeźwiejszeodzywałysięrzadkoi
rychłojezagłuszano.Dopieroodpołowyosiemnastegowiekuzaczęto
uprzątaćprzeszkodynagromadzonenadrodzedoprawdyalboraczej
doprawdopodobieństwa;dopierownaszymwiekuustalonometodę,
rzuconopewniejszepodstawy,zdobytowreszcienoweśrodkiwiedzy.
Dzisiajuśmiechamysięjużwobecnaiwnejizarozumiałejerudycji,
dowodzącejniegdyśwpocieczoła,żeAdamiEwaposłowiańsku
rozmawialilubżerajbiblijnyznajdowałsięwpruskiejSamii,alboże
pruskieChełmno,to—Gelonos,zburzonenawyprawiescytyjskiej
Dariusza.Niewadzijednakprzypomnieć,żedawnebłędyzawszesię
wznawiają,żeidziś,ztakąsamąpowagąipretensją,jakwwieku
XVIIPretoriusz,np.nazwytrackieigeckiezlitewskatłumaczą,
LitwinówbezpośredniozTrakami,GetamiiAzjąMniejsząłączą.
Duchśp.ks.Dębołęckiegoihistorykówbabińskichnieulotniłsię
jeszczezbadańdziejówpierwotnych,leczprzerzedziłysięznacznie
szeregiłatwowiernychadeptówiułatwionokrytyceuprzątanie
podobnychbłędów.
Lingwistykaiarcheologia,aczniewrównejmierze,zdobyłynowe
podstawydlabadańprzedhistorycznych,leczdotychczasowymateriałi
metodaobuumiejętnościwywołałypewienrozdźwiękmiędzyniemi.
Odwzględnejścisłościipewnościbadań,opartychnaniewzruszonej
podstawiejęzyka,odbijaniekorzystniechwiejnośćiniepewnośćw
tłumaczeniuwynikówarcheologicznych;dobywamyzwnętrzaziemi
