Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
15
121/A/masęzłotaiinnychdóbr;nieupajalisięzbytkiemibogactwoichnie
zaślepiałoinieprowadziłodoutratypanowanianadsobą.Bardzotrzeźwoiby-
strodostrzegali,żeitowszystkopodwpływemmiłościwzajemnejprzydziel-
nościwzrasta,ajeśliterzeczybraćserioicenić,wtedyoneginą,aznimiginie
miłośćidzielność.Dziękitakiemuwyrachowaniuidlatego,żewnichtrwała
naturaboska,wzrastałounichtowszystko,cośmypoprzednioprzeszli.
B/Alekiedywnichcząstkabożawygasła,dlategożesięzwielomapierwiast-
kamiludzkimimieszała,iludzkanaturazaczęłabraćgórę,wtedyjużnieumieli
znosićtego,counichbyło,zrobilisięnieprzyzwoiciiktoumiałpatrzeć,ten
widziałichbrzydotę,kiedyzatracalito,conajpiękniejsze,pośródnajwiększych
dóbr25.
CechymieszkańcówAtlantydybędąpotempowtarzaćobywateleUto-
pii,MiastaSłońcaczyChristianopolis.Todośćznamienne,żePlatonopi-
sałwtensposóbświat,którynigdynieistniał,botoprzecieżonsamucho-
dziłzatwórcęlegendyAtlantydy(przekonanietowyrażałjużArystoteles
itrwaonowłaściwiedodziś,badaczezaśmówiąalboożarcieliterackim,
alboogeograficznejbajcePlatona26).WedługmnietowłaśniePlatońską
legendęoAtlantydzienależałobyuznaćzatekstkluczowydlapowstania
ipóźniejszegorozwojuliterackiegogatunku,jakimjestutopia.Wydajesię
bowiem,żeliterackieutopiepozytywneodwołująsięraczejdotegomitu,
wytwarzającobrazidealnegoświata,którymimowszystkoprzetrwał,zaś
utopienegatywnepokazują,jakowozatracenieboskiegoświatłasięod-
bywa.Wobuwersjachliterackiejutopiijestjednakzawarteprzekonanie
odoskonałejpierwotnejnaturzeczłowieka,o„ludziachjakbogach”.
Wtejpracychciałbymzająćsięwłaśnienajbardziejpodstawowym,li-
terackimaspektemutopii.Swojąanalizęograniczęprzytymdojedynie
kilku,zatonajważniejszych,tekstów.Wdziejachutopiiłatwobowiemod-
naleźćutwory,któreukształtowałygatunkowąnormęistanowiływzorzec
literackiorazideowydlatekstówpóźniejszych.Zatemwmojejpracyzaj-
męsiędziełami„pierwszymi”,zarównojeśliidzieoutopietzw.pozytyw-
ne,jakinegatywne(dystopie).Będąto:UtopiaThomasaMore’a(Libellus
vereaureus,necminussalutarisquamfestivus,deoptimoreipublicae
statudequenovainsulaUtopia,wyd.1516),ChristianopolisJohanna
ValentinaAndreae(wyd.1619),MiastoSłońcaTommasoCampanelli
(CivitasSolis,wyd.1623)iNowaAtlantydaFrancisaBacona(Atlan-
tisNova,wyd.1624)wczęścipierwszejorazMyJewgienijaZamiatina
25Platon,Kritias[w:]tegoż,Dialogi,przeł.W.Witwicki,UniaWydawnicza„Verum”,
Warszawa1993,s.382.
26J.V.Luce,KoniecAtlantydy.Nowespojrzenienastarąlegendę,przeł.M.Schmatera,
WydawnictwaArtystyczneiFilmowe,Warszawa1987,s.11–13.
