Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
10
MichałGłowiński
Jesttojedenztychczynników,któredecydująoniezwykłejróżnorod-
nościliteraturyHolokaustuijejwewnętrznymbogactwie.Trzebapodkre-
ślić:niejedyny.Odsamegopoczątkupanujewniejrozmaitość–gatunków,
stylów,formretorycznych.Skalajestogromna:odrzeczowegosprawozda-
nia,któremaprzedewszystkimprzekazywaćwiedzęofaktach,dozapisu
rozpaczyikrzykuduszy–poprzeznajróżniejszeformypośrednie.Innymi
słowy:odformreportażowychdoonirycznychzapisów.Agdynarzecz
spojrzysięodinnejstrony,powiedziećmożna,iżtutajsferaformrozciąga
sięodklasycznychwzorcówdotych,którełącząsięzpisarskimimetoda-
mi,będącymiwyrazemposzukiwań.Odformwypowiedzipopularnychpo
kształtywysocewyrafinowane.Taogromnarozmaitośćstanowidlahisto-
rykówliteraturyikrytykówzajmującychsiętąproblematykąjednąze
sprawpodstawowych.
II
Zjawisko,naktórechciałbymzwrócićuwagęszczególną,tostosunek
fikcjiitreścidokumentarnychwliteraturzeprzedstawiającejZagładę.Gdy
ujmujesięrzeczwkategoriachogólnych,niemożnazaprzeczyć,żesąto
sferyściśleodsiebieodgraniczone,literaturafaktuniemaprawaprzecho-
dzićwliteraturęoperującąfikcją;gdytosiędziejewmniejdrastycznych
przypadkach,powstajązakłócenia,awnajgorszych–mamydoczynienia
zoszustwem.Dobitnympotwierdzeniemtejprostejprawdyjestprzypadek
szwajcarskiegoautora,używającegopseudonimuWilkomirski,któryogło-
siłfałszywąautobiografię;wszystkowniejzostałowymyślone,choćów
mniemanypamiętnikarzzuporemutrzymywał,żejestonaautentyczną
opowieściąowydarzeniachzjegodzieciństwa(zob.wniniejszymtomie
szkicTomaszaBasiukaiAgnieszkiGraff).Naszczęściefałszerstwotakie
wliteraturzeHolokaustubyłozjawiskiemodosobnionym,niewykluczone
zresztą,żejedynym.MaracjęBerelLang,gdytwierdzi(powołującsięna
pisarzaLeslieEpsteina,autorapowieścioChaimieRumkowskimKrólży-
dowski),żenaoczneświadectwamówiąwięcejotym,cosiędziałowobo-
zachigettach,niżkonstrukcjefikcyjne5.
5B.Lang,Przedstawianiezła:etycznatreśćaliterackaforma,przeł.A.Ziębińska-
-Witek,„LiteraturanaŚwiecie”2004,nr1–2(390–391),s.25.Trzebapodkreślić,że
przywołanytunumermonograficznytegoczasopismajestzbioremniezwykledonio-
słych,głębokichioryginalnychpracnatematliteraturyZagłady.
