Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
14
MichałGłowiński
Jestwszakżeinaczej8.Jakżeczęstobowiemdążeniedowzniosłościpozba-
wiadziełoliterackiemówiąceoZagładzieluboddającehołdjejofiarom
wszelkiegokonkretu,awpoezjizwłaszczasprowadzasiędopowtarzania
szlachetnychbanałów,nicdosprawyniewnoszących.Gdyzaśrozpatruje
sięrzeczodinnejstrony,nieulegawątpliwości,żetakieukształtowania,
jakgroteskaczyironia(zob.szkicMagdalenyKowalskiejwtymtomie)nie
tylkoniepowodujądysonansówizgrzytów,aleujawniająswąwielkąprzy-
datność,stanowiąpełnoprawnyi–chciałobysiępowiedzieć–skuteczny
środekwypowiedzi.ItuujawniasiępodstawowedlaliteraturyHolokaustu
zjawisko:niemazgórydanegojęzyka,którybyłbyjejprzypisanyizajmo-
wałwtejdziedzinieuprzywilejowanemiejsce,nienarażonenaniepowo-
dzeniaizakwestionowania.Niemajęzyka,niemastylu,niemawysłowie-
nia,którezgórymożnabyłobyuznaćzawłaściweistosownewdziełach
poświęconychZagładzie–zarównowliteraturze,jakwinnychdziedzi-
nachsztuki.Nieobowiązujątuaprioriokreślonezałożeniaireguły.Nie
obowiązują,choćłatwowtejdziedzinieprzeprowadzićrozróżnieniaiwska-
zać,cowkonkretnychprzypadkachmówieniuoHolokauściesłuży,aco
niesłuży.Alejakieobowiązujątureguły,wistociewciążniewiadomo.Po-
zostajewszakżewmocyzagadnieniepostawioneprzezHaydenaWhite’a:
Pytanie,którerodzisięwzwiązkuzfabularyzacjamihistorycznymi(…)
wkontekściebadańnadnazizmemi„OstatecznymRozwiązaniem”jestnastę-
pujące:czyistniejąjakieśograniczeniawwyborzerodzajówopowieści,
zdolnychdoopisaniaowychzjawisk?Czyowezdarzeniamogązostaćtrafnie
sfabularyzowanewróżnysposób,przywykorzystaniusymbolów,różnychro-
dzajówfabuł,gatunkówliterackich,któreoferujenaszakultura,by„nadać
sens”takimekstremalnymwydarzeniomzprzeszłości9?
Niemanatepytaniaodpowiedziprostejijednoznacznej.Ujawniająsię
wtejmateriizjawiska,któremogąwydawaćsięparadoksalne–nietylko
zresztąwkręguformściślenarracyjnych,takżewobrębiepoezji.Niezwy-
kłążywotnośćmogąujawniaćgatunkiosadzonewtradycji,takżetakie,po
którychtrudnobyłobysiętegospodziewać.Awięcnietylkopoemat–la-
8Owzniosłościwtejliteraturzezob.studiumG.MarcaHolocaust,wzniosłość,iro-
nia,Przedstawienienieprzedstawialnegow„Umschlagplatzu”JarosławaMarkaRym-
kiewicza,„PamiętnikLiteracki”2005,z.1.Problematykitejwujęciuogólnymdotyczy
książkaJ.PłuciennikaRetorykawzniosłościwdzieleliterackim,Kraków2000.
9H.White,Fabularyzacjahistorycznaaproblemprawdy,przeł.E.Domańska,wto-
mie:Poetykapisarstwahistorycznego,Kraków2000,s.212.PodkreśleniaWhite’a.
