Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KATARZyNACZORNiK:Politykazagranicznapaństwajakojednazkategorii…
23
iminicjowanieiorganizowanietychprocesóworazutrzymywaniekontrolinadich
realizacją.Należątutajuwarunkowaniaekonomiczno-techniczne,militarne,organi-
zacyjno-społeczneorazosobowościowe3;.
Reasumująckwestieteoretycznezwiązanezdeterminantamipolitykizagranicz-
nejpaństwa,wartowskazaćrównież,iżzgodniezdefinicjązaprezentowanąwInter-
nationalEncyclopediaofGovernmentandPolitics,zaczynniki(factors),któreoddzia-
łująnapolitykęzagranicznąkażdegopaństwanależyuznać:położeniegeograficzne
państwa,siłępaństwawramachsystemumiędzynarodowego,jegohistorię(zwłasz-
czadoświadczeniazwiązanezkategoriamiinwazjiiokupacji),dominującąideologię,
dostępdoważnychźródełsurowcowych,poziomżyciaizdrowiaobywateli39.Zkolei
CarloJeanstwierdził,iżnnaokreślenieinteresównarodowychkażdegopaństwawpły-
wają:jegohistoria,geografia,kultura,wewnętrznyporządekpolityczny,gospodarka,
systempolityczny,religia[…]”.Jakeksponował,nwywierająonewpływ,aleniedeter-
minują.Ichwybórmazawszecharakterpolityczny,atymsamymwoluntarystyczny
idokonujesiępomiędzyopcjami,naktórepozwalastopieńposiadanejsiłyorazrela-
cjezaktorami,którzyrealizująceleznimisprzeczne”40.
Pojęcieracjistanu
Politykazagranicznapaństwaprzybieraszczególnąpostaćjakoracjastanu41.Pojęcie
racjistanujestnierozerwalniezwiązanezkwestiamidotyczącymiinteresówicelów
wpolitycezagranicznejpaństwa,któremającharakterzmienny,aledominujący
ibezwzględnieobowiązującywdanymczasie,jakożewynikajązfundamentalnych
potrzebzwiązanychzprzetrwaniemiistnieniempaństwanaareniemiędzynarodo-
wej,atakżerealizacjąfundamentalnychzałożeńprzyjętychprzezdanychdecyden-
tówpolitycznych(wzależnościodczasuiaktualnieobowiązującejsytuacjipolitycz-
nejimiędzynarodowej).
Zgodniezjednązestarszychdefinicjiobecnychwpolskiejnauceostosunkach
międzynarodowychnracjastanuoznaczawzglądnadobropaństwa,pierwszeństwo
interesówpaństwaprzedinnyminormami,dążeniedosilnego,scentralizowanego
państwa”42.ZdaniemEugeniuszaSadowskiegoracjastanujestzdolnościądoperma-
nentnegoiefektywnegokojarzenia,realizacjiiobronywdziałaniachpaństwatych
interesów,któresąrzeczywiścieważnewocenieklasypolitycznejdlacałegonarodu.
Zasadniczeznaczeniedlaprocesupraktycznejrealizacjiracjistanuwpolitycezagra-
nicznejstanowidostrzeżenieieksponowaniedwóchsplatającychsięzesobąuwarunko-
wań,mianowiciedeterminantnarodowych(ogólnodemokratycznych)isojuszniczych
3;J.Bryła:Czynnikikształtującestosunkimiędzynarodowe.W:Stosunkimiędzynarodowe…,s.25-36.
39InternationalEncyclopediaofGovernmentandPolitics…Vol.1…,s.497.
40Por.C.Jean:Geopolityka.Przeł.T.Orłowski,J.Pawłowska.Wrocław2003,s.102.
41J.Kukułka:Teoriastosunkówmiędzynarodowych.Warszawa2000,s.123-132.
42E.J.Osmańczyk:EncyklopediasprawmiędzynarodowychiONZ.Warszawa1974,s.3001.
