Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
ROZdZIAŁI
interpretacją,tj.istotąanalizyjestskupieniesięnasposobach,„wjakichstruktu-
rydyskursupotwierdzają,zatwierdzają,legitymizują,reprodukująlubwyzwalają
relacjewładzyidominacjiwspołeczeństwie”(Fronia2007,36).Przedstawicie-
letegopodejściatraktująswojebadaniajakoformęzaangażowanejdziałalności
społecznej,polegającejnauświadomieniuproblemówiszerzeniuonichwiedzy,
cowefekciepowinnoprzynieśćwymiernekorzyści,np.zdemaskowaniemanipu-
lacjipolitycznych,ukazanieistotykonfliktupomiędzysubkulturamispołecznymi.
BadaczeKADstarająsiębyćrzecznikamizmian„wpoczuciusolidarnościztymi,
którzytakichzmianpotrzebująnajbardziej”(Dijk2001,33).
1.3.Odtekstudodyskursu
Zmianaperspektywybadawczejwjęzykoznawstwieodbywałasięrównolegle
zezmianąpodstawowejjednostkianalitycznej:odfonemu,poprzezmorfemaż
dozdania35.Tradycyjnejęzykoznawstwokończyłoswojeanalizynapłaszczyź-
niesyntaktycznej,wychodzączzałożenia,żewgranicachzdaniazamykająsię
powiązaniaelementów,któresprawiają,żemamydoczynieniazjednąstrukturą
znakową.Inaczejmówiąc,zdanietraktowanojakonajwyższypoziomanalizyję-
zyka.Tekstywielozdaniowewymykająsięobserwacjomjęzykoznawczym,ich
wydzieleniemożliwejestwyłącznieprzypomocykryteriówpozajęzykowych.
AndréMartinettwierdził:„Wceluanalizyzjawiskdanegojęzykabadaczczęsto
koncentrujesięodrazunanajmniejszymsegmencie,którytenjęzykwzupełności
icałkowiciereprezentuje,mianowicienazdaniu”(1970,449).Tymczasemjed-
nymzzasadniczychtwierdzeńwspółczesnejlingwistykijesttwierdzenieotek-
stowościjęzyka,anowymprzedmiotemanalizystałsiętekst,apóźniejdyskurs.
Zainteresowaniatekstempojawiłysięwstarożytnejnaucenajpierwgreckiej,
potemrzymskiej(około2500lattemu)jakopunktbadańretorykiipoetyki(choć
pojęcietekstuwówczasniefunkcjonowało).Wramachobydwunaukobserwowa-
nosposobyużyciajęzyka,zwracanouwagęnajęzykowąstrukturękomunikatu,
najegocałościowycharakter,naczynnikipragmatycznedeterminującekształt
wypowiedzi,nakompozycjęilogikęwypowiedzi,najejprzejrzystośćipełnienie
funkcjiperswazyjnejalbonaśrodkiartystyczne.Dominowałotampodejścienor-
35Współczesnepojęciefonemujakojednostkiplanuwyrażeniaofunkcjidystynktywnejwpro-
wadzonezostałodojęzykoznawstwaprzezM.KruszewskiegoiJ.BaudouinadeCourtenaya;
zasługastworzeniafonologiiprzypadazaś–przedstawicielowiszkołypraskiej,rosyjskiemujęzy-
koznawcyN.Trubieckiemu.Por.Cz.Lachur(2004,98).Zkoleimorfemwpracachnawiązujących
dopraskiegostrukturalizmudefiniowanyjestjakoelementarnajednostkaznaczeniowajęzykare-
prezentowanaprzezciągszeregówalternacyjnych.Oilefonologiaimorfologiamająswójpoczątek
wstrukturalizmie,otylewrozwojuskładniwyróżniasiętrzyetapy:składnięprzedstrukturalną,
składnięstrukturalną,składniętransformacyjno-generatywną.
