Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
32
ROZdZIAŁI
zwaćtransfrastycznym,nastąpiłykolejne:semantyczny,komunikatywno-prag-
matycznyikognitywny,akażdyznichzaowocowałnowymiprzemyśleniamina
tematpodstawowegoprzedmiotubadańtejdyscypliny37.Termin„analizadyskur-
su”zawdzięczamyZ.S.Harrisowi,którypostulowałmetodębadaniawypowie-
dzeniaciągłego,tj.strukturyjęzykowejwychodzącejpozazdanie.Zjednejstrony
proponowałformalnąanalizętekstów(rozwijanąpóźniejwłaśniepodnazwą„lin-
gwistykatekstu”),azdrugiejstrony–socjologicznąanalizęwytworówsłownych,
tzn.wzięciepoduwagęsferypozajęzykowej(Paveau,Sarfati2009,180).
Rozważanianatematzdaniaiwypowiedzidoprowadziłytakżeinnego,przy-
wołanegojużbadaczadowykreowaniapojęciadyskursu.DlaÉ.Benveniste’azda-
niejestjednostkądyskursu,ponieważdokonujesięwnimwolnośćmówiącego.
„Wrazzezdaniemopuszczamyobszarjęzykajakosystemuznakówiwchodzimy
doinnegoświata,światajęzykajakonarzędziakomunikacji,któregowyrazem
jestdyskurs”(Paveau,Sarfati2009,200).Klasyfikującczasywperspektywiewy-
powiedzeniowej,É.Benvenistewyróżniłdwapoziomywypowiedzi,którenazwał
„historią”i„dyskursem”.„Historię”definiowałjakoobiektywneprzedstawienie
zdarzeń,któremiałymiejscewprzeszłościisądomenąsłowapisanego.Drugi
planwypowiedzinazwał„dyskursem”iprzypisałmuwartośćsubiektywną,ro-
zumiejącprzezniąodniesieniedonadawcy,odbiorcyorazmiejscaimomentu
mówienia.Jesttonajistotniejszakwestiadlalingwistycznegorozumieniadyskur-
su.DyskurswzałożeniachÉ.Benveniste’aujawniasięwtychwypowiedziach,
któreosadzonesąwkonkretnychsytuacjachkomunikacyjnychiodzwierciedlają
silnezaangażowaniemówiącegowswójtekst.Natejpodstawiebadaczwyróżnił
lingwistykęjęzykailingwistykędyskursu.Oilepierwszabadaznakiiichrelacje
wobrębiesystemu,otyledrugaanalizuje,wjakisposóbodsyłająonedorzeczy-
wistościpozajęzykowej,czyliświatazewnętrznego.Dyskursrozumianyjestjako
pewienproces,którypoprzezstosowanestrategienadawczo-odbiorczeodsyłaza-
równodonadawcy,jakiodbiorcy.Wnowszychujęciachzdziedzinylingwistyki
tekstukażdytekstzawieraobydwapoziomy:wtekstachmówionychnapierwszy
planwysuwasiędyskurs,wtekstachpisanychwtapiasięonwhistorięistajesię
drugorzędny.
Nadalszyrozwójbadańnadtekstem(zarównowPolsce,jakinaświecie)
największywpływmiałapragmatykajęzykowaijęzykoznawstwokognitywne.
Przewartościowaniuuległysposobypercepcjiiinterpretowaniazasad,któreregu-
lująpowstawanieispołecznefunkcjonowanietekstów.Wcentrumzainteresowań
pojawiłsięużytkownikitekst,któryprzestałbyćtraktowanyjakoproduktgoto-
wy,utrwalonynapiśmiewytwórpodlegającyzobiektywizowanemuoglądowi,
azacząłbyćpostrzeganyjakoproces,któregonaturęwyznaczająwzajemnerela-
37PodziałnawymienioneczteryetapydokonanyzostałprzezS.Gruczę.Por.szerzejS.Grucza
(2007,57–78).
