Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Modeleorganizacyjnepartiipolitycznych
25
czegonaszerszewarstwyspołeczeństwa.Natrendtenzareagowałytakże
istniejącepartieelitarne,dlategoDuvergerpodzieliłpartiemasowenazłożone
wewnętrznieizewnętrznie.Partiemasowezłożonewewnętrznietowzasadzie
przekształconepartiepersonalnezdoświadczeniemparlamentarnym.Partie
zewnętrzniezłożonepowstawałyoddolnie,wspołeczeństwieobywatelskimpoza
parlamentemibezjakiegokolwiekdoświadczeniawparlamencie.Typpartii
masowejcharakteryzujesięszczególnąrelacjąpomiędzyspołeczeństwemoby-
watelskimapaństwem.Partietworząmostpomiędzypaństwemaspołeczeń-
stwem.61
Partiamasowazrzeszabardzowieluczłonkówiwprzeciwieństwiedopartii
kadrowej,którącharakteryzowałaszczególniejakośćczłonkostwa,jejcelemjest
liczbaczłonków.Dlategoteżwstąpieniedopartiimasowejniejestnazbyt
skomplikowane.Zazwyczajwymagawypełnieniaprostegoformalnegozgło-
szenia,wktórymkandydatwyrażapoparciedlapartiiijejprogramu.Zkolei
koordynacjatakwielkiejliczbyczłonkówwymagastworzeniaefektywnego
systemuhierarchicznego,częstoscentralizowanego,połączonegozpewnądy-
scyplinąiopartegonapodstawachideologicznych.Podstawowymelementem
organizacjipartiijestdużaliczbasekcji,którewprzeciwieństwiedoklubównie
mogądziałaćautonomicznie.Głównymźródłemfinansowaniastałysięskładki
członkowskie,którychdemokratycznycharakter–rozłożeniepotrzebfinanso-
wychjednakowonawszystkichczłonków–byłstałącechąpartiitegotypu.
WwynikuzmianzachodzącychwEuropieZach.lat50.62,szczególnie
dziękipowołaniupaństwadobrobytusocjalnego63,zaczęłysięwytwarzaćpo-
działypomiędzyposzczególnymiwarstwamispołecznymiipartiamipolitycz-
nymi,którenatakąsytuacjęreagowałymiędzyinnymiczęściowątransformacją
strukturyorganizacyjnej,codoprowadziłodopowstaniapartiinowegotypu.
Powstaniepartiiwyborczej(catch-all)byłozwiązanetakżez„amery-
kanizacją”pracypartiipolitycznych,któramiałamiejscenapoczątkulat50.
Wroku1966pojawieniesiętegotypupartiiopisałniemieckisocjaldemokrata
O.Kirchheimer.Jegoanalizabyławzasadziezastosowaniemdoświadczeń
amerykańskichwrealiacheuropejskich,wktórychpartiepolitycznemusiały
walczyćznowymiwyzwaniami.Musiałyzwłaszczareagowaćnanowytyp
obywatela–wyborcy,którystałsięwramachswoichpreferencjipolitycznych
iwyborczychpodmiotemzmiennym.Powstaniepartiitypu„catch-all”uważa
sięzareakcjępartiitradycyjnychnapojawieniesięruchówipartiimasowych.
Partiawyborcza,jaktowynikazjejnazwy,niezajmowałasięmobilizacjąjednej
61R.S.Katz,P
.Mair,ChangingModelsofParty...,s.11.
62Poroku1945zacząłsięproceszamazywaniaróżnicpodziałuklasowego,powstawałynowe
gałęzieprzemysłu,aklasarobotniczaprzemieszczałasiędosektorausług.Pojawiłasięnowaklasa
średniaorazzwiększyłasiędostępnośćśrodkówmasowegoprzekazu,copozwalałodocieraćprzy-
wódcompartiibezpośredniodowyborców.Por.M.Chmaj,W
.Sokół,M.Żmigrodzki,Teoriapartii
politycznych...
.,s.23–24.
63Zob.szerzej:B.Szmulik,M.Żmigrodzki,Typiformapaństwa,[w:]Wprowadzeniedonauki
opolityce,B.Szmulik,M.Żmigrodzki(red.),Lublin2003,s.68–69.
