Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wsęp
Pierwszeznaneanalizyelementówutworuliterackiegopochodzązanty-
ku,główniezwnikliwychidodziśaktualnychpracAry¶otelesa(384-322r.
p.n.e.)5.Jednakwrazzzai¶nieniemchreścijań¶wa,atakżeinnychsy¶emów
religijnych(buddyzm,judaizm,islamitp.)pojawiłasięegzegezaświętych
pismiwłąconychdonichutworówliterackich,wnikliwieanalizującjawne
iukrytewar¶wydzieł6.
Nowożytnepróbyrozbiorutek¶ówliterackichnawar¶wyielementar-
necą¶kioraztworeniaichuniwersalnychmodelipojawiłysięwlatach
30.XXw.7,abyosiągnąćapogeumwlatach60.,nafaliogarniającegoniemal
wszy¶kiedziedzinynaukhumani¶ycnych¶rukturalizmu.RolandBarhes
(1915-1980),pocątkowoentuzja¶a¶rukturalizmu,azcasemjegozagora-
5
Ary¶oteles,Retoryka.Poetyka,Warszawa1988.Innyutwór,Perihermeneias(Owypowiedziach),zacynasię
tak:nNajpierwtrebau¶alić,cymje¶nazwaicymsłowo,na¶ępniecymje¶precenieitwierdzenie,zdanie
iwypowiedź”
.A.Buryńska,M.P
.Markowski,TeorieliteraturyXXwieku,Kraków2007,s.176.
6
Działaniatebyłycharaktery¶ycnezwłaszcadlawielkichreligiimonotei¶ycnych,wktórychsłowazaware
wksięgach¶anowiływiedzęobjawionąprezBoga.DotycytozwłaszcaWed(mimansa),Tory(kabała),Biblii
(egzegeza)iKoranu(tawil).FilozofiteologchreścijańskiKlemensAleksandryjski(ok.150-ok.215r.n.e.)mówił:
nWszyscyteologowiewśródGrekówinie-Grekówukazywalii¶otęrecywzagadkachisymbolach,walegoriach
imetaforach”
.Sądtenpotwierdzajegouceń,ojciecKościołaOrygenes(ok.185-ok.254r.n.e.):nWszy¶kienarody
wschodnie,ludyIndii,PersowieiSyryjcycyukazywaliświętetajemnicewmitachreligijnych;mędrcyiflozofo-
wiewszy¶kichreligiiznaliprawdziweznacenie,podcasgdyignorantwidzitylkozewnętrnysymbol,korę,która
jeukrywa”
.J.Bąbel,Światłognozy,
www.rodman.mo¶.org.pl
.(odcyt:07.2009)DlaGrekówhermeneia,cylito,
coukryte,i¶niaławtrechwymiarach,ahermeneustotłumaczinnegojęzyka.Popierwsze,jakohermeneutikć
technć,cyliumiejętnośćwykładniboskiegoobjawienia.JakpisałHeraklit(ok.540-ok.480r.p.n.e.),wyrocnia
delfckanniewyjawia,nieskrywa,aledajeznaki”,któretrebawytłumacyć,prełożyćnaludzkijęzykido¶o-
sowaćdoludzkiegodoświadcenia.Podrugie,oznacaławyjaśnianieiprekazywanieświętychtradycji,dlatego
hermeneutamógłsięcućsadkobiercąHermesa,posłańcabogów.Ipotrecie,hermeneiatonsosóbwyrażania
myślimową”-pisałAry¶oteleswPoetyce.HermeneutycneznacenienadałalegoriiFilonzAleksandrii(30r.
p.n.e.-45r.n.e.),międzyinnymiautordziełaLegumallegoriæ(Alegoriepraw).Filon,łącącyżydowskąteologię
zhelleni¶ycnąflozofą,porazpierwszyza¶osowałdoegzegezybiblijnejarodawnegreckiemetodywykładni
alegorycnej,zwanejhyponoia.StosowanojedoobjaśnianiazagadkowychmiejscwpoematachHomera(ok.400
r.p.n.e.),Hezjoda(ok.700r.p.n.e.)iwmitachgreckich,gdzieposzcególnympo¶aciomprypisywanookreślone
prawdypsychologicnelubflozofcne.Natomia¶teologicneugruntowaniealegoriazyskaładziękiśw.Pawłowi
(ok.7-ok.68r.n.e.),którywLiściedoGalatów(Ga4,21-31)pred¶awiłSaręiHagarjakoalegorie(allegoroumena)
dwóchprymiery:¶arego,związanegozniewolą,inowego,związanegozobietnicąwolności.Wtensosóbalego-
rianabrałanowegoznaceniaizretorycnejfgurymyśliprekształciłasięwfgurętypologicną,opisującąrelacje
międzyStarymiNowymTesamentemwramachchreścijańskiejekonomiizbawienia,aktórąsamPawełokreślił
jakontyp”wRz5,14.ZgodnieztązasadąwydareniaopisanewStarymTesamencieodcytywanojakoprefgura-
cjęzdareńewangelicnych.Wtensosóbalegoriawpisanaw¶rukturęPismaŚwiętegoałasiępod¶awąjego
interpretacji,alegorezy,¶osowanejprez¶uleciawegzegeziepatry¶ycnej.Spórmiędzydwomawykładniami
Pismatocylizwolennicyinterpretacjidosłownej(sensushisoricus)izwolennicyinterpretacjiduchowej(sensus
łiritualis).O¶atecniezwyciężylialegoryści,różnicującpoziomyznaceniaduchowego.Takpow¶ałaokołoIVw.
obowiązującawokresiepatry¶ycnymdoktrynahermeneutycnaopocwórnymsensiePisma,którejwyrazem
je¶wierszAugu¶ynazDacji(XIIIw.):nLitterage¶adocet/Quidcredasalegoria/Moralisquidagas/Quotendas
analogia”(Sensdosłownypoucaodziejach/sensalegorycnyotym,wcopowinniśmywieryć/sensmoralnytycy
tego,jaktrebapo¶ępować/zaśsensanagogicnywskazujecelo¶atecny).
7
Procestenpred¶awionowrozdziałachI,IIiIIIniniejszejpracy.
9