Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
LucjanWroński:Pamięćopoczątkachustanowieniaładupolitycznego…
19
dawaćbardziejznośnywporównaniuzdwomapozostałymi,toumacniającesię
poczuciebezkarnościwybranychwtensposóbtyranówsprawia,żezuchwal-
stwemiokrucieństwemnierazpotrafiąprzewyższyćzarównouzurpatorów,jak
itych,którzyodziedziczylityrańskąwładzę.nNieznajdująlepszegośrodkadla
utrwaleniaswojejtyraniiniżwzmożenieniewoliioddzielenieswychpoddanych
odideiduchowejwolności,czyniąctotakskutecznie,żejakkolwiekżywebyło-
bywnichjejwspomnienie,rychłozacierasięonowichpamięci”20.Czymwta-
kiejsytuacjibyłabypamięćoideiduchowejwolności?Gnębieniiprześladowani
uświadamiająsobieswójstatusludziwolnychiwtensposób,chociażulegają
sile,niemogąbyćduchowopokonani.DrugirodzajtyraniiopisanyprzezdeLa
Boethieodpowiadatemu,coBartolusdeSaxoferratonazwałtyrannusabsque
titulo,trzecizkoleitotyrannusabexercitio21.
Wnowożytnejmyślipolitycznejpatriarchalnakoncepcjawładzybyłakry-
tykowanaprzezkontraktualistówzpowoduprzyjęciazbytszerokiegozakre-
sustosowaniatejżewładzy.Jakmożnawogóleprzyjmowaćwładzęojcowską
wstosunkudowolnychidorosłychludzi?WepoceoświeceniaImmanuelKant
nazywałpaternalizmnajwiększymdespotyzmem22.Maonmiejscewtedy,gdy
władzatroszczysięozapewnienieszczęściapoddanym,traktującichwtenspo-
sóbjakniedorosłedzieci.
FranciscoSuareztwierdził,żenAdamposiadałwładzęekonomiczną
wdomu,aniepolityczną,ponieważmiałwładzęnadswojążoną,apóźniej
posiadałwładzęojcowskąnadswymidziećmi,dopókisięnieusamodzielniły.
Zbiegiemczasumógłmiećsługi,iwszystkichdomownikówpodwładząjako
pandomu.Alekiedyrodzinyzaczęłysięrozrastaćiposzczególnegłowyrodzin
oddzielałysięodsiebie,wtedyposiadałyonetęsamąwładzęnaswymido-
mownikami.Władzapolitycznaniepojawiasiędopótywielerodzinniezacznie
łączyćsięwdoskonałąspołeczność(societasperfecta)”23.
Jakiefaktymiaływpływnato,żeprzynajmniejniektórzyojcowierodzin
zrezygnowalichętnie,bądźzpewnymioporamizeswojejniezależnościipod-
porządkowalisiętym,którzydysponowaliznaczniejszymiśrodkamizapewnie-
niabezpieczeństwa?Najczęściejwtymkontekściezadawanepytaniebrzmiało:
Wjakisposóbdokonałosięprzejściezanarchiistanunaturydostanuspołecz-
20
E.DELABOETHIE:Rozprawaodobrowolnejniewoli.Przeł.K.MATUSZEWSKIiKatowice
2008,s.16.
21
I.kąkolewskl:Melancholiawładzy.Problemtyraniiweuropejskiejkulturzepolitycz-
nejXVIstulecia.Warszawa2007,s.19.
22
I.KANTOporzekadle:tomożebyćsłusznewteorii,alenicniejestwartewpraktyce.
Przeł.M.Żelazny.W:I.KANT:Dziełazebrane.T.6:Pismaporoku1781.Red.M.JANKOWSKI
[etal.].Toruń2012,s.282.
23
F.SUAREZ:SelectionsfromThreeWorks.ATreatiseonLawsandGodtheLawgiver.
ADefenceoftheCatholicandApostolicFaith.AWorkontheThreeTheologicalVirtues:
Faith,Hope,andCharity.Transl.G.L.WILLIAMS,AiBROWN,JiWALDRONwithcertainrevi-
sionsbyHiDAVIES.Ed.TiPINK.Indianapolis2015,s.431.
