Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
LucjanWroński:Pamięćopoczątkachustanowieniaładupolitycznego…
21
czeństwoobywatelskie.Doroślisynowie,którzyjużniepodlegająwładzyojca,
sązdolnidostworzeniawięzirodzinnych,pozostającwrozmaitychrelacjach
towarzyskichiekonomicznychzinnymiludźmi.
Tacyautorzy,jakSamuelvonPufendorfczyJohnLockewyjaśnialitenetap
tworzeniasięspołeczeństwapolitycznegoumową.Zwolennikpatriarchalnejteo-
riiwładzyiboskiegoprawakrólów1RobertFilmer1uważałtakiewyjaśnie-
niezacałkowicieniewiarygodne28.Jegokrytykazasługujenauwagęnietylko
dlatego,żepozwalalepiejpoznaćhistorycznykontekstkształtowaniasięlibe-
ralnejkoncepcjipolitykiLocke’a.Kontraktualiści,zdaniemFilmera,opierająsię
nafikcji,jakąjesthipotezaniezależnegoludu,składającegosięzwolnychindy-
widuówdecydującychsięnawybórwładzy.Niedysponujemyżadnymiświade-
ctwamihistorycznymi,któremogłybypotwierdzićtęhipotezę.Argument,że
opróczmonarchiidziedzicznychbyłyteżelekcyjne,niejestprzekonywający,po-
nieważwtedy,kiedydochodzidowyboruwładcy,niewybieragocałyzgroma-
dzonylud,tylkojegoprzedstawiciele,naprzykładdziedzicznaarystokracja29.
Wydajesię,żedopierowpóźnymśredniowieczuorazwnowożytnychteo-
riachprawanaturypojawiasięindywidualizm,dlaktóregowolnośćczłowieka
jestnieodłącznaodjegoistoty.Jakiebyłykonsekwencjepolitycznetegoindy-
widualizmu?Roszczeniawszelkiejwładzy,czytoświeckiej,czykościelnej,po-
winnybyćtakprzedstawione,bydałysięuzgodnićzgodnościączłowiekajako
istotywolnejirozumnej.Ostentacyjneokazywaniepogardyludziomniższego
stanubyłobyzniąsprzeczne,taksamomanipulowaniepoddanymiczyoszuki-
wanieich,alejużrządzenieludźmi,któredopuszczaprzymus1nienarusza
tejżegodności.Kluczowymzagadnieniemjeststatuspodlegającychwładzy.Ba-
ruchSpinozautrzymywał,żetylkozpozoruposłuszeństwowładzyniedajesię
pogodzićzwolnością.Poddanyniejestniewolnikiem,gdyżnniewolnikiemjest
ten,ktojestobowiązanydoposłuszeństwarozkazompanaswojego,któremają
nawzględziepożytekrozkazodawcy.Dzieckiemjestten,ktodziałanaswój
pożytekzrozkazurodziców.Wreszciepoddanymjestten,ktozrozkazuwła-
dzynajwyższejdziałanapożytekogółu,askutkiemtegoinaswójwłasny”30.
ErikvonKuehnelt-Leddihn,interpretującmyślSpinozy,odnositekategoriedo
ustrojówpaństwowych,itakczłowiekmastatusniewolnikawtyranii,dziecka
wmonarchii,natomiastobywatelemjestwrepublice31.
Obecniemówiącopaństwie,mamynamyślizarównoaparatpaństwa,jak
ikonkretneosobysprawującewładzę.Sprawnośćisiłaaparatupaństwanie
jestbezpośredniozależnaodjegoprawomocności.WujęciuRonaldaDworkina
28
R.FILMER:PatriarchaandOtherWritings.Ed.J.P.SOMMERVILLE.Cambridge1991,
s.12134.
29
Ibidem,s.2761277.
30
B.SPINOZA:Traktatteologiczno-polityczny.W:IDEM:Traktaty.Przeł.I.HALPERN‑
‑Myśllckl.Kęty2000,s.270.
31
E.VONKUEHNELT‑LEDDINH:Wolnośćczyrównośćł,s.150.
