Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
Myślpolityczna
WśredniowieczujednośćEuropyopierałasięnawspólnejreligii.Wepoce
nowożytnejreligiaustąpiłamiejscakulturze.Odtejporytokulturareprezento-
wałanajwyższewartości,zjakimiidentyfikowałasięludnośćeuropejska.WXX
wiekuzanikłazkoleiwiodącarolakultury.Trudnojednakdokładnieustalić,co
zajmujebądźzajmiejejmiejsce.Niepotrafitegookreślićnawetwspomniany
jużKundera,uważanyzajednegoztwórcówmituEuropyŚrodkowej.Tegojest
jednakpewien,żewszelkiepostacikulturyprzestałypełnićfunkcjęjednoczącą
Europęibyćjejgłównymspoiwem2.
WlatachsiedemdziesiątychXXwieku1wokresietoczącejsięzimnej
wojny,wyściguzbrojeń,normalizacjisytuacjiwCzechosłowacjipowydarze-
niachz1968roku,wczasachsocjalizmunaWęgrzechorazpierwszychnieuda-
nychzrywównSolidarności”wPolsce1wtakichkrajachwłaśnie,jakPolska,
Czechosłowacja,Węgry,anawetAustriaczyWłochytoczyłysięlicznedebaty
natematmiejscatychżenarodównamapieEuropy.Inicjatoramiowychdys-
kusjibyliprzedewszystkimprzeciwnicywładzykomunistycznej,przeważnie
niezależniintelektualiści,którzypóźniej,jakzauważaRadosławZenderowski,
bardzoczęstosamiprzejmowaliwładzęwwynikuprzemiandemokratycznych,
jaknaprzykładVaclavHavelwCzechosłowacji,lub1jakwprzypadkuPolski
AdamMichnik1nadalpozostalirecenzentamipoczynańnowejwładzy3.Zada-
wanosobiewówczasjednopodstawowepytanie,amianowicie:Kimjesteśmy?
My,czyliPolacy,Czesi,WęgrzyiSłowacy.Zenderowskiodpowiada:n[…]jeste-
śmyŚrodkowoeuropejczykami,mieszkańcamiEuropyŚrodkowej,wielobarw-
nej,mozaikowejstrefy»międzyWschodemiZachodem«”4.
PojęcieEuropyniejestjednakjedynieokreśleniemgeograficznym.Stanowi
onopewienwyznacznikjejinnychznaczeń,międzyinnymikulturowych,spo-
łecznychipolitycznych.Powstałenadanymobszarzegeograficznymkulturysą
przynajmniejwpewnymstopniuspokrewnionezsobą,należądojednejrodzi-
ny.Tymsamymróżniąsięodkulturinnychobszarówgeograficznych.Mianem
EuropyŚrodkowejokreślasięobszary,naktórychdopoczątkuXVIIIwieku
nakładałysięnasiebietradycjabizantyjskaiłacińska.Sątoterenyhistorycz-
nychWęgierzSiedmiogrodem,Chorwacją,BanatemiWojwodiną;Rzeczy-
pospolitejpolsko-litewskiejzdzisiejsząUkrainąiBiałorusią,atakżeWołosz-
czyznaiMołdawia.Nienależyzapominaćjednak,żemodelkulturyniejest
zdeterminowanyprzezjęzykigeografię.JakzauważaMariaBobrownicka,
anicesarstworzymskie,aniteżbizantyjskieniebyłykulturowomonotypicz-
ne.Imperiumrzymskiechoćjęzykowobyłołacińskie,tokulturowowykraczało
2Ibidem,s.26127.Autorjestjednakprzekonanyotym,żereligiaczysztuka,którenie-
rozerwalnietowarzyszyłyEuropieodzaraniajejdziejów,przestałyodgrywaćdlajejodbiorców
znaczącąrolę.
3R.Zenderowski:PomiędzyWschodemaZachodem?nPrzeglądZachodni”2004,nr3,
s.9.
4Ibidem.
