Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZrozważańnadtytułemSadrozstajny
raźniefaworyzujewyraz„rozpędy”.UżywagowlistachdoMiriamanie
tylkowprzytoczonymcytacie.Wnastępnymliścieznajdujemytakieoto
bardzoważnezdanie:„Czujęwsobierozpędwielkiiczuję,żedocieramdo
światów,gdziesiękryje-szerokadroga”(s.318).Rozpęd,anierozstaj.
Ijeszczetakiesformułowaniewjednymznastępnychlistów:„znajduję
sięwprzededniuponownejmitręgiiponownegoprzerwaniarozpędu,
któregostrasznieszkoda”(s.321).Nasuwasiętuoczywiścieskojarzenie
rozpęduzBergsonowskimélan.Potwierdzeniesłusznościtegoskojarze-
niałatwoznaleźć.Wroku1910ogłosiłLeśmianw„NowejGazecie”cy-
towanąjużrozprawkęZrozmyślańoBergsonie,gdziepadamiędzyinnymi
takiezdanie:„Poznajesiężycieodrazuwjegodanejcałości,wjegolocie,
rozpędzie,wjegoniepowstrzymanympotoku”22.Notabenewtymarty-
kule,którywyprzedzapóźniejszy,z1912roku,przekładBergsonowskiej
EwolucjitwórczejFlorianaZnanieckiego,tłumaczyLeśmianélanvitaljako
„pędżyciowy”23.Znanieckiznalazłinnyodpowiednik:„rozmachżycia”24.
LeszekKołakowskinatomiastwprzedmowiedodrugiegowydaniaEwo-
lucjitwórczej:„porywżyciowy”25.„Pęd”ijeszczebardziejintensywny„roz-
pęd”toLeśmianoweodpowiednikiważnejdlaniegoformułyBergsona.
Wyrażonaprzezpoetępreferencja„rozpędu”nad„rozstajem”niespo-
wodowałazmianytytułu.Wartojednakotychznaczącychperturbacjach
pamiętać.
Ażebylepiejzrozumiećgłębokiepoetyckiewątpliwościitrudności
zustalaniemtytułu,przytoczmyjeszczejedenfragmentlistudoMiria-
ma:„tworzęnaoślepidopieropostworzeniunamyślamsię-comczynił
icomzdobył.Możeituleżyprzyczynaniepokojarzeniatego,coosobie
mówię(wtytułach),ztym,copiszę”(s.316).
***
TytułSadrozstajnyżyjewłasnymżyciem.Formuła„narozstajach”,za-
mienionanautrudniającykompatybilnośćepitet„rozstajny”,połączona
zsadem,zmieszanasemantycznieieufoniczniezrozstaniem,taformuła,
przyjętazoporamiprzezsamegopoetę,okazałasiępostulatachtytułem
niebudzącymzastrzeżeń.
22B.Leśmian,ZrozmyślańoBergsonie[w:]tenże,Szkiceliterackie,s.38.
23Tamże.
24H.Bergson,Ewolucjatwórcza,przeł.F.Znaniecki,wyd.2,Warszawa1957,s.222.
25L.Kołakowski,Bergson:Antynomiapraktycznegorozumu[w:]H.Bergson,Ewolucjatwór-
cza,s.XVIII.
19
