Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Problemschyłkuwprocesieprzekształceńł
13
terminologią,ponieważtagwarantowałabezpiecznąformułępodziału,doktórej
pasowaławieloczęściowaklasyfikacjarodzajowo-gatunkowa.
Teoretycydobystanisławowskiejprzejęlizestaropolskiegosystemugeno-
logicznegozasadyikryteriarodzajowegopodziałupoezji,inspirowanemyślą
Arystotelesabądźteżopartenaplatońsko-diomedesowskichsposobachstruk-
turalizacjiwarstwyjęzykowejutworu8.Analogiczniepoetykitegookresubyły
zdominowaneprzezpodziałgatunkowy,przyczymkategoriagatunkustano-
wiłanajwyższystopieńogólnościteoriigenologicznej9.Wwiększościpolskie
poetykiklasycystyczne,naprzykładSztukarymotwórczaFranciszkaKsawerego
Dmochowskiego,traktowałypojęcierodzajulakonicznie,koncentrującsięna
kulturowo-artystycznejfunkcjirealizowanejprzezdanygatunek,cozaśprzed-
stawianebyłonapodstawieprzywoływanianajpopularniejszychreprezentacji
tekstowych10.JeszczeinnątendencjęmożnazauważyćwZbiorzepotrzebniejszych
wiadomościporządkiemalfabetuułożonychIgnacegoKrasickiego,którywmyśl
dawnychtendencjigenologicznychużywałtylkonazwłacińskich:poemaepi-
cum,poemadidacticum,poemahistoricum,poemadramaticumczyteżpoema
lyricum11.Pisarzzawarłwłacińskichpojęciachklasyfikacjęwieloczęściowąro-
dzajowo-gatunkową,codowodziłonadalintensywnychwpływówstaropolskiej
genologiinadopierokształtującysięklasycyzmwpolskiejliteraturze.Warto
zauważyć,żeobokterminówgatunkowych,jakpoemahistoricum,Krasicki
stosowałrównorzędnienazwyrodzajowe,takiejakpoemaepicum,poemadra-
maticum.PodobnieterminologiąłacińskąposługiwałsięFélixdeJuvenelde
CarlencaswHistoriinaukwyzwolonychnaokreślenienwierszabohaterskiego”
,
używającjednakpojęciapoemaepicumzamienniezcarmenheroicum12.Istotnie
doprowadziłotodozaistnieniaswoistejpłynnościwstaropolskiejterminologii
genologicznej.Polegałaonanatym,żezjednejstronyczerpanozwzorcaary-
stotelesowskiego,zdrugiejzaśkorzystanoznajbardziejtradycyjnychmetod
strukturalizacjiwarstwyjęzykowejPlatonaiDiomedesa13.
Wspomnianiteoretycybyliprzedstawicielamipierwszegozwyodrębniających
sięetapówpolskiejewolucjigenologicznej,którymożnauznaćzanajbardziej
8H.Markiewicz:Rodzajeigatunkiliterackie.W:Idem:Główneproblemywiedzy
oliteraturze.Kraków1970,s.73.
9S.Pietraszko:Doktrynaliterackapolskiegoklasycyzmu.Wrocław-Warszawa-Kra-
ków1966,s.546-548.
10F.K.Dmochowski:Sztukarymotwórcza.Wrocław1956,s.55.
11I.Krasicki:Zbiórpotrzebniejszychwiadomościporządkiemalfabetuułożonych.T.2.
Warszawa1781,s.379.
12F.JuveneldeCarlencas:Historianaukwyzwolonych.Warszawa1766,s.223.
13P
.Żbikowski:Świadomośćgenologicznał,s.165.
