Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Problemschyłkuwprocesieprzekształceńł
15
świadomościwrozróżnianiufunkcjirodzajuorazgatunku.Pomimotonadal
brakowałowewnętrzniespójnegosystemuklasyfikacji.Powstającewówczasdzieła
nieskłoniłytwórcówówczesnejmyśliteoretycznejdoformułowanianowych
ustaleńwtymzakresie.Dodatkowymutrudnieniemwujednoliceniunomen-
klaturygatunkowejstałasięobecnośćnieprzemijającejtradycyjnejsystematyki
powziętejzestaropolskiejteoriiliteratury.Wzwiązkuztymwjednymmomen-
cieewolucjigatunkowejspotkałysiędwieprzeciwnetendencje,ciągleżywa,
choćuważanaprzezoświeconychzadawną,systematyzacjauznającawyższość
tzw.wielkichformgatunkowych,jaktragediaczyepos,orazdochodzącecoraz
silniejdogłosunowoczesnekoncepcjeestetyzujące,któredostosowujądawne
formygatunkowedowspółczesnychrealiówipotrzebliterackich.Przykładem
tegostanurzeczybyłnieustannybrakjednolitegokryteriumniezbędnegodo
ustaleniazakresudenotacjidanegogatunku.Pojęciezaśsamegogatunkubyło
jeszczenieostre,ponieważoboknazwstrictegatunkowychznajdowałysięnazwy
quasi-gatunkowe,anawetrodzajowe,dlaoznaczeniatychsamychtreści.Do
niespójnościterminologiigenologicznejprzyczyniłosięniestosowanienazw
rodzajowych,takichjakepikaczyliryka,podczasgdyichzamiennikamistałysię
takienazwy,jak:rytmliryczny,poemaliryczne,pieśń,odaczywierszbohaterski.
Towłaśnietenowepojęciagatunkowepełniłydawnąfunkcjęrodzaju.Wzwiązku
znapływemcoraztonowszychtendencjitradycyjnanomenklatura,uznawana
zanajbardziejnkanoniczną”
,ewoluowaławstronęstosowaniatzw.roboczych
nazwzastępczych,któretrafiającdoobiegu,wkolejnychfazachprzemiange-
nologicznych,traktowanojakoobowiązujące15.
ZaprzykładniechposłużypoetykaFilipaNeriuszaGolańskiego.Wyszcze-
gólnionaprzezniegotypologiatragediizostałaześrodkowananadopasowaniu
kategoriitragizmudoceludydaktycznego.Zjednejstronyautorpamiętał
onbojaźniipolitowaniu”
,azdrugiejstronyklasycyzmoświeceniowyzaczął
zmierzaćdocelu,jakimbyło:ndodziełheroicznychzachęcaćludzi”
.ZofiaWo-
łoszyńskawyjaśniała,żewłaściwapostawiedydaktycznejpotrzebaafirmacji
uznanychwartościtłumaczyrównieżobserwowanąwoświeceniowejestetyce
tragediidopuszczalność,anawetwręczpreferowanieoptymistycznychrozwiązań
konfliktów16.Ponadtowtradycyjnymkształciekatastrofa,którawinnakończyć
tragedie,unicestwiałabohaterapostawionegowobliczukonfliktuwartości,na-
tomiastwdobieklasycyzmustanisławowskiegonieuważanojejjużzakonieczny
składnikokreślającygatunek.Toteżwprowadzenieopcjonalnejformyzakoń-
czeniatragediibyłopoważnymnaruszeniemdawnejukonstytuowanejreguły
15P
.Żbikowski:Świadomośćgenologicznał,s.165.
16Z.Wołoszyńska:Tragedia.W:Słownikliteraturył,s.746.
