Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Problemschyłkuwprocesieprzekształceńł
17
cowykluczałoekspansjętegogatunkunaopiewanieuczuciamiłości.Termin
nelegia”zostałprzejętyzestaropolszczyzny,wktórejfunkcjonowałjakowytwór
tamtegookresu17.
HenrykaPiotrowskawspominała,żeteoretycyoświeceniowiwłączalielegię
doreprezentatywnychgatunkówlirycznych,chociażdlanazwaniategogatunku
równolegleużywanopojęćpokrewnych,takichjaktren(którymposługiwałsię
Bentkowski,Kropiński,Korzeniowski),heroida(Słowacki)czyduma,traktowa-
najakooddzielnygatuneknajbliższyelegii,aczasemodmianaelegii(wujęciu
Królikowskiego)18.WstarożytnejGrecjinatomiastelegiaistniałajakogatunek
lirykimonodycznejościsłymokolicznościowymnacechowaniu.Analogicznie
niebyłasynonimicznąnazwądytyrambuczytrenu,tegatunkimiałybowiem
swojekorzeniewwyznacznikachantycznegohymnu.Kolejnym-tymrazem
nowatorskim-rozwiązaniemdlatejtypologiigatunków,byłowprowadzenie
bajki.Bajcetowarzyszyłoprzekonanieonaturalnejpotrzebieodkrywania
prawdyorazjejwypowiadania.Genezębajkiwkontekściejejwychowawczego
charakterupotwierdzaływszystkiepoetykinormatywne.Procesewolucjitego
gatunkuprezentujesięzgołaodmiennieniżwiększościpozostałychform.Mimo
żebajkanarodziłasięzasprawąHezjoda,towdobiemyślistaropolskiejbyła
gatunkiemzapomnianymimarginalizowanym.Powrótbajkidooficjalnejmyśli
teoretycznoliterackiejoświeceniajestwięcdowodemzatrzymaniasięprocesu
jejprzemijaniaorazpotrzebywykorzystywaniajejjakonarzędziadowalki
zkonkretnymiludzkimipostawami.
Jednymzbardziejrozbudowanychdziełpoetykinormatywnejjesttekst
Orymotwórstwieirymotwórcachz1798roku.UtwórIgnacegoKrasickiegoto
znakomityprzykładklasycystycznejekspansjipoetykiopisowej,którastopniowo
wypierałapoetykęhistoryczną,znajdującąsięjużwfazieschyłku.Połączenie
poetykizopisemhistorycznymzdajesięuzupełniaćoświeceniowerozważania
oliteraturze.Krasickinieproponowałdopełnieniaklasycystycznychpoetyk
onowepojęciaaniteżnieprzedstawiałichwformierozluźnionychzasadklasyfi-
kacji,jaktopotembędziewidoczneuklasykówpostanisławowskich.Klasyfikacja
genologicznategokodyfikatorazasadzasięnaprzekształceniuwnarzędziaopisu
poszczególnychdziełliterackichorazwiększychstrukturwpisanychwporządek
historyczny.Czyniłtopoprzezwiązaniezesobąwszystkichtrzechpoziomów
opisuprzedstawionychwswojejksiążce:metody,poezjiiantologiitekstów19.
17F.K.Dmochowski:Sztukarymotwórczał,s.57.
18H.Piotrowska:Elegia.W:Słownikliteraturył,s.107.
19Z.Rejman:Klasycyzmpoety.IgnacegoKrasickiegoo„Rymotwórstwieirymotwórcach”.
W:ŚwiadomośćliterackapolskiegoOświecenia.Wybraneproblemy.Red.Z.Rejman.War-
szawa2005,s.180.
