Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
DariuszRozmus
Decydującesątutajdwaprocesy-inkluzywizmorazekskluzywizm,czyli
przyjmowaniedopierwotnejwspólnotyobcych(m.in.przypuszczalnieczęścipo-
pulacjitzw.ludówmorza),atakżeseparacjizpierwotnejwspólnoty,np.Samarytan
(Ł.Niesiołowski-Spanò2015-2016,s.33-46).Wpływobcychkręgówkulturowych
(Egipcjan,Irańczyków,zróżnicowanychIndoeuropejczków,Sumerówiinnych)na
przodkówŻydówiSemitówwogólnościbyłogromny.Oczywistymtegoprzykła-
demsąspisanewBibliidziejeIzraela(zarównowaspekciehistorycznym,jakidu-
chowym5).NawetimionaprominentnychpostaciwBibliisąniewątpliwieegipskie.
ZawybitnymsemitologiemEdwardemLipińskimmożnawymienićkilkaprzykła-
dów:przywódcęizraelitówMojżesza(mśj),Putiel(p3dj-jr-wKsiędzeWyjścia
6,25ojciecżonykapłanaEleazarasynaAarona,brataMojżesza),Pinchasa(pЗ-nhśj
-imięwBibliipojawiasięwielokrotnie,wKsiędzeWyjścia6,20-26jesttokapłan,
synwspomnianegopowyżejPutiela),anawetnajprawdopodobniejimiębrata
Mojżesza,Aarona(E.Lipiński2013,s.185).Wnawiasachpodano,zaEdwardem
Lipińskim,pochodzącezjęzykaegipskiegoimionabiblijnewtranskrypcji.Widać
teżwtejmateriiwpływyinnychsąsiednichkultur.Popularneimię,równieżwcza-
sachnamwspółczesnych,Mordechajrekonstruujesięjakopochodneodimienia
babilońskiegobóstwaioznaczaonoMardukżyje.
Jakwidzimy,pytaniadotycząchronologiiimechanizmówspołecznych,eko-
nomicznychipolitycznych,któredoprowadziłydopowstaniapaństwaIzrael.Jak
rekonstrukcjadziejów,opierającasięnanowoczesnychbadaniach,możeustosun-
kowaćsiędopytania,czywydarzeniaopisanewBibliiwogólemiałymiejsce?
Ważnąkwestią,chociażzinnejkategoriirozważań,jestewentualnahetero-
geniczność12plemionIzraela.IzraelskieplemięDanawliteraturzenaukowej
bywakojarzonezjednymzludówmorza-Danuna,nnosicieli”kulturymykeń-
skiej.NawetLewitówwiążesięzmykeńskimterminemLudziezbrojni-*la-wo
(Ł.Niesiołowski-Spanò,K.Stebnicka2020,s.83).Niejesttooczywiściepowszech-
nieprzyjętatezanaukowa.
Odnośniedowymienionychpowyżejzagadnieńistnieje,jakjużwspomniałem,
przeogromnaliteratura.Tutajmożemywskazaćtylkokilkapublikcji,któremogą
daćobrazwspółczesnegopoladyskusjitoczącejsięzarównowokółgenezyIzraela
orazjegootoczeniakulturowego,jakiwokółgenezyreligiimojżeszowej,wtym
kwestiiznaleziskqumrańskich,początkówobrządkupogrzebowego,budownic-
5
WielokrotnieprzewijasiętezaoprzejęciuprzezdawnychIzraelitówmonoteistycznychnurtów
zreligiiegipskiej,zwłaszczatzw.rewolucjiamarneńskiej,czylisolarnegomonoteizmugłoszonego
przezfaraonaEchnatona(różnedatowania:1375-1358p.n.e.lub1379-1367-1350p.n.e.,lub1351-
1334p.n.e.,zasadniczoXIVw.p.n.e.).Koncepcjęrozwinąłm.in.twórcapsychoanalizyZygmunt
Freud,traktującwprostMojżeszajakokontynuatoramyślireligijnejEchnatona.Natentematpor.
m.in.P
.Sloterdijk2013,s.41-42.Porównaniefenomenówprzejściazpoliteizmudomonoteizmu
wodniesieniudopostaciEchnatonaiMojżeszatowciążpłodnytematrozważańfilozoficznychihi-
storiozoficznych(J.Assmann2021).
