Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
JoannaMaj-Outrzymaniejedności…
51
łaniakomunalizmowi,wykorzystującemudlacelówpolitycznychróżnice
religijneinarastająceantagonizmyspołeczne15.
OkresIwojnyświatowejzaznaczyłsięwdziałalnościM.Azadawspar-
ciemdoktrynypanislamizmu16.Potrzebazjednoczeniaświataislamuzosta-
łaugruntowanajegopodróżamidokrajówmuzułmańskichiprzeprowa-
dzonymiprzytejokazjirozmowamipolitycznymi17.Utożsamiającsięwpeł-
nizzałożeniamipanislamizmu,M.AzadstanąłnaczeleRuchuKalifatu,
skupiającegowswychszeregachindyjskichwyznawcówislamu.Jegozwo-
lennicyupatrywaliwsułtanacieTurcjiOsmańskiej-kalifa,czylirzecznika
iobrońcyświataislamskiego18.Światowykonfliktzbrojnywyraźnieosłabił
postawęlojalnościowąludnościmuzułmańskiej.Wynikałotozezobowią-
zań,jakiespoczywałynaniejwobecWielkiejBrytanii.Ichkonsekwencją
byłwymuszonyudziałrekrutamuzułmańskiego,pochodzącegozIndiiBry-
tyjskich,wwalkachzpobratymcząwwierzearmiąturecką.
NiesposóbpominąćprzytymwzrastającejroliIndyjskiegoKongre-
suNarodowegoilansowanejprzezjegozałożycieliideisamostanowienia
-swaradźu.Politycznezbliżenieprzybrałonaznaczeniuzasprawąoficjal-
negowsparciaLigiMuzułmańskiejnarzeczautonomiiIndiiBrytyjskich.
WnastępstwietejdecyzjiKongreszłagodziłswojądotychczasowąpolitykę
względemmniejszościmuzułmańskiejiprzychyliłsiędopomysłupowoła-
niadlatejludnościodrębnychkuriiwyborczych.Formalnymzwieńczeniem
współpracyhindusko-muzułmańskiejbyłozawartew1916r.porozumie-
niezLakhnau.Jegoinicjatoremokazałsię-zaangażowanywpolityczną
15
Tamże,s.146.
16
Panislamizm(al-dżami’al-islamijja)myślpolitycznapropagowanaprzezDżamalaad
-Dinal-Afghaniego(1838-1897).Wobliczupenetracjiświataislamuprzezmocarstwakolo-
nialneal-Afghanigłosiłkoniecznośćprzeciwstawieniasiętemuwdrodzezjednoczenia
świataislamu,podnoszeniajegoczłonkównaduchu,przyznanianarodomwolności
iograniczeniadespotycznychrządów.Treściąpanislamizmubyłopodkreśleniegroźby
obcejdominacjiwświecieislamu,przyjednoczesnymdążeniudodokonaniatransformacji
kulturalnej.Poglądyal-Afghaniegomiaływymiarreligijno-muzułmański,anienarodowy,
chociażuznawałonszczególnąrolęjęzykaarabskiegoiArabówwnowychzmaganiachna
rzeczrealizacjiprojektowanychreform.Jakomuzułmanintradycjonalistauosabiałkulturę
islamuzdolnądozmianirozwoju.Dążyłprzytymdokoordynowaniawysiłkówmuzułma-
nówAzjinarzeczjednościpodberłemkalifaosmańskiego,którybędziezmuszonyreali-
zowaćkursreformistycznypodwpływemkonfrontacjimiędzymocarstwamieuropejskimi
aislamemlubpodwpływempojawieniasięjakiegośreformatora.A.C.Banerjee,Two
Nations.ThePhilosophyofMuslimNationalism,NewDelhi1981,s.146-148.
17
A.Ahmed,LineagesofthePresent.IdeologyandPoliticsinContemporarySouthAsia,
NewYork2000,s.82;Ch.Kurzman,ModernistIslam,1840-1940,Oxford2002,s.325-334;
A.C.Banerjee,TwoNations…,s.208-219.
18
G.Minault,TheKhilafatMovement.ReligiousSymbolismandPoliticalMobilizationin
India,NewYork1982.
