Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Mapowaniemonstrualności…
Anthropophagów(kanibali),Blemmitów,TroglodytówczyHermafrodytów41.
Zjednejstronypracawyobraźni,potrzebafantastykiieskapizmuorganizo-
wałyprodukowaniewyobrażonychstworów,zamieszkującychodległekrainy.
Zdrugiejjednak–możnawskazaćnapewnenaturalistycznepodłożefabu-
laryzowanychopowieści,gdyżniektórezkatalogudziwnychludówmogły
miećpewnefaktycznepodstawyistnienia.ByćmożewyobrażeniaSkopoidów
powstaływwynikuobserwacjimieszkańcówIndii,uprawiającychjogęwpo-
zycjachuznawanychprzezmieszkańcówEuropyzanienaturalne.Zkolei
kształtBlemmitówmógłzostaćstworzonynapodstawiewygląduplemion,
którenosiłyornamentalnetarczenapiersiach;obrazinnychludów–takichjak
Pigmeje–odpowiadałrzeczywistym42,jednakichzwyczajezostałyubarwione,
bynadaćodpowiedniomoralizatorskisensprzekazowi.Cociekawe,jużAlbert
WielkiwXIIIwiekusugerowałmożliwośćtakiejwłaśnienaturalnejgenealogii
monstrualności,kiedy–piszącomałpachczłekokształtnych–zanotował,żena
mappaemundinazywanesąonepsogłowymi(Cynocephali)43.
Wkwestiiocenypodejściadoodmiennychludówwśredniowieczuzcałą
pewnościąnależyunikaćbłędnychuogólnieńizwrócićuwagęnazróżnicowanie
postaw,któreniemusiałysprowadzaćsięjedyniedoopartegonapejoratywnych
skojarzeniachstosunkudowszystkiego,coróżniłosięodekumeny.Wnawiąza-
niudoopracowanychprzezArthuraLovejoyapodstawowychkategoriistosunku
dotego,coinneodznanejcywilizacji,możnamówićwuproszczeniuzjednej
stronyoantyprymitywizmie,azdrugiej–okulturowymprymitywizmie,
któryniebyłideązupełnienowąwepoceJanaJakubaRousseauiwromantyz-
mie44.Wszelkieformyżyciaróżniącesięodznanychwdanejformacjikulturo-
wejantyprymitywizmuznawałzaniższeitorowałdrogęeuropocentrycznym
wyobrażeniomosupremacjiStaregoKontynentunadresztąświata.Kulturowy
prymitywizmwróżnicachmiędzytym,coinne,atym,coflswoje”
,mógłdoszu-
kiwaćsięargumentówumożliwiającychkrytykęwłasnejkulturyiwzorówmo-
ralnych,wkręgujudeochrześciańskimwzgodziezprzeświadczeniem,iżflBóg
uczyniłludziprawymi,leczoniszukająrozlicznychwybiegów”(Koh7,29)45.
41Krótkieopisynajbardziejpopularnychras:J.B.Friedman:TheMonstrousRacesł,
s.9–21.PełenkatalogbarbarzyńskichplemionnamapiezHereford:N.R.Kline:Mapsof
MedievalThoughtł,s.140–144.
42Por.J.B.Friedman:TheMonstrousRacesł,s.24–25.
43Por.ibidem.
44A.O.Lovejoy,G.Boas:PrimitivismandRelatedIdeasinAntiquity.[Withsupplemen-
taryessaysbyW.F.Albright,P.É.Dumont].Baltimore1935,s.7–8.
45PrzekładprzytoczonegoprzezLovejoya(ibidem,s.7)fragmentuzKsięgiKoheleta
podajęza:PismoŚwięteStaregoiNowegoTestamentuwprzekładziezjęzykóworyginalnych.
Oprac.zespółbiblistówpolskichzinicjatywyBenedyktynówTynieckich.[Red.nauko-
waA.Jankowski,L.Stachowiak,K.Romaniuk.Tłum.ksiągW.Borowskietal.].Wyd.3
poprawione.Poznań–Warszawa1980,s.740.
29
