Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
(1817,1833,1834),HradcuKralove(1833)iWiedniu(1845,1847,1861)16.Wydaniate
byłyjedyniemniejlubbardziejluźnymiadaptacjamidziełaKomeńskiego,częstobezilu-
stracjiitylkotytułemnawiązywałydooryginału.
Wwydaniupierwszym,z1658roku,tekstłacińskiopatrzonyzostałniemieckim
tłumaczeniem,akażdyrozdział-ilustracją(tylkowrozdziale107sądwieilustracje).
Każdyze150rozdziałów(zwyjątkiemrozdziału147)mieściłsięnadwóchsąsiednich,
„patrzącychnasiebie”stronach.Wtensposóbtytułrozdziału,czylitematlekcji,ilustra-
cjaitekststanowiływizualnącałość.Poszczególneelementyilustracji(rzeczy,osoby,
symbole)opatrzonezostałynumerami,którepełniłyfunkcjęodnośnikówdonazwtych
rzeczywtekściełacińskiminiemieckim.Pozwalałotojednocześniewidziećdanąrzecz
nailustracjiijejnazwęwjęzykuojczystymiobcym.Autoremtekstuwjęzykułaciń-
skimbyłKomeński,jednakrękopisniezachowałsię.Niewiemy,wjakimstopniu,nawet
wwydaniupierwszym,teksttenzostałzmieniony(zredagowany)wstosunkudopierwo-
wzoru,aletakżeczybyływnimchoćbyszkiceilustracjiwykonanerękąKomeńskiego
(wcomożnawątpić).Przyjmujesię,żeautoremtłumaczenianiemieckiegobyłSigmund
vonBirken(Betulius,1626-1681)-poetaznormberskiegobarokowegokręguliterac-
kiegozwanegoPegnesischerBlumenorden17.Ilustracje(drzeworyty)wykonałnajpraw-
dopodobniejPaulCreuzberger(Creutzberger,Kreuzberger,zm.ok.1660)-ilustrator
norymberskipracującydlaEndterów.AnijednailustracjaztegowydaniaOrbispictus
niejestjednaksygnowana.
Wbibliotekachcałegoświatanotowanychjestzaledwiesiedemegzemplarzypierw-
szegowydaniaOrbispictus18,alewPolsceniemażadnegoznich.Abymiećwyobrażenie,
16K.Pilz,op.cit.,s.273-297.
17H.Laufhütte,Comenius„Teutsch”–SpurenderBearbeitungdesOrbisPictusimBriefarchivSig-
mundvonBirkens,„Comenius-Jahrbuch”2001-2002(2004),t.IX-X,s.62-78;idem,Comenius„Teutsch”
–cluesabouttheeditingofOrbispictusfoundinthearchivesofSigmundvonBirkenscorrespondence,
w:ComeniusundComeniusrezeptioninDeutschland,„StudiaComenianaetHistorica”2008,t.XXXVIII,
nr79,s.548-565.
18K.Pilz,op.cit.,s.78-86.
10
