Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zdalekodoskonalszymipodwzględemartystycznymilustracjamiDanielaChodowiec-
kiego13.ZdecydowaniewyżejoceniałjednakpodręcznikKomeńskiegozajegometo-
dyczną,uporządkowaną,rzeczywiścieciekawądladzieciidostępnązmysłomkoncepcję,
wtymzailustracje14.
W1770rokuMichałGröll(1722-1798)pisałwprzedmowiewydaniawarszaw-
skiegoOrbispictus:„UznałtenPannasz[AdamKazimierzCzartoryski-A.F.]zarzecz
słuszną,abytakowedziełobyłolepiejwkrajunaszympoznane,którejestwswoim
podobnorodzajujedynekupożytecznejmłodziedukacji,iktóretakimbyćnierychło
przestanie,mimousiłowanianiektórychmędrcówteraźniejszych,chcącychnadtomiast
coinnegozalecić.Bardzomałomamyautorówpiszącychksiążeczkikuoświeceniumło-
dzieży,którzybytakszczęśliwiwwyłożeniuswoichmyślibyli,jakotenAutor.Wielka
tojestsztukaumiećstosowaćsiędorozumówdziecinnych”15.Pisałtesłowaczłowiek,
mającyorientacjęnarynkuwydawniczym,księgarzStanisławaAugustaPoniatowskiego,
podwpływemwypowiedziksięciaAdamaCzartoryskiego,czyliludzirzeczywiściezain-
teresowanychoświatąimającychrozeznaniewliteraturze.
OstatniepełnewydaniaOrbispictusztłumaczeniempolskimukazałosięjużwXIX
wieku,weWrocławiu(1805,1809,1818).RedaktoremtekstupolskiegobyłJerzySamuel
Bandtkie(1768-1835).Tłumaczeniewwielumiejscachjestniedokładne,adotego-
wporównaniuzpierwszymwydaniem-tekstkilkunasturozdziałówzmieniono.Również
wieleilustracjijestinnych.Egzemplarzetejedycjidostępnesąpraktycznietylkowspe-
cjalistycznychbibliotekach.Dlaścisłościdodaćtrzeba,żewXIXwiekuukazywałysię
różneskrótyiadaptacje„nawzór”Orbispictus:wWarszawie(1826,1835,1838,1841,
1847,1853,1858,1869,1879,1889),Lwowie(1810,1821,1826,1846),Krakowie
13J.B.BasedowsElementarwerkmitKupfertafelnChodowickisu.a.,Bd.1-3,hrsg.Th.Fritsch,Leipzig
1909.
14J.W.Goethe,Zmojegożycia.Zmyślenieiprawda,przekł.A.Guttry,Warszawa1957,t.1,s.36;t.2,
s.197.
15[J.A.Komenský]J.A.Comenii,Orbissensualiumpictusquadrilinguisemendatus…Latina,Polo-
nica,GallicaetGermanica…,Varsaviae-Norimbergae1770(„Księgarzauwiadomienie”).
9
