Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
poznawczą.JanHeweliusz-europejskiejsławyuczonypracami
swymiwspółtworzącydorobeknowejkosmografii-wgłośnym
traktacieSelenographiasiveLunaedescriptio(1647)pisałodokonują-
cymsięwjegobadaniachsprzymierzeniupoznawczychwysiłków
oczuirozumu:
Upolowawszymymwzrokiemmożliwiejaknajwiększąilośćplanet,
niedośćdobrzedotądpoznanych,orazpoddawszyjeniecodokład-
niejszemubadaniuoczuirozumu,umieściwszyjenamapieprzedsta-
więświatu29.
Świadectwozmysłówinaocznedoświadczenieczęstojednak
budziłynieufnośćmyślicieliprzywiązanychdodawnego,arystote-
lesowskiegoobrazuświata.Przywołajmyfragmentwypowiedzi
jednegozjegoapologetów-WojciechaWijukaKojałowicza,jezuity,
profesorairektoraAkademiiWileńskiej.PolemizowałonzWale-
rianemMagnim-włoskimuczonymifilozofemdziałającymprzez
wielelatwPolsce.Magnigłosił,iżsławnedoświadczenie,przepro-
wadzoneprzezeńwWarszawiewlipcu1647roku,naoczniedo-
wiodłoflmożliwościistnieniapróżni,udowodnionejnietyledrogą
rozumową,ileprzypomocyeksperymentuzeszklanąrurką”30-jak
pisałwbroszurzeDemonstratioocularislocisinelocatio(1647).Koja-
łowiczpodważyłwnioskiztegodoświadczeniawpiśmieOculus
rationecorrectus(1648).Przekonywałtu,że„sądoka”częstoprze-
ciwstawiasię„światłurozumu”.Dezawuującswegoadwersarza,
łączyłironięztonemautorytatywnegoorzeczenia:
OtoStagirytapozwanyzostałprzedtrybunałokaprzezszklanąrurę,
któraoskarżago,żezaprzeczyłistnieniupróżni.Okozawszeuważane
byłoprzezroztropnychfilozofówzapodejrzanegoarbitraprawdy
___
___
___
___
___
__
29J.Heweliusz,OpisKsiężyca.Przeł.T.Włodarczyk.Wantologii:Filozofiaimyśl
społecznaXVIIwieku.T.2.Oprac.Z.Ogonowski.Warszawa1979,s.178.
30W.Magni,Naocznydowódmożliwościistnieniapróżni.Przeł.E.Zwolski.Ibi-
dem,s.189.
~26~
