Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Przeglądliteraturyprzedmiotuiuzasadnieniepodjętegotematubadań
11
dowykonywaniaruchówprecyzyjnychprawejręki,którazregułypełnifunkcję
kierownicząwczasiepracy,podczasgdylewaspełniaprzeciętniefunkcjepomocni-
czo-podtrzymujące.Wfunkcjachpodporowychtojednaklewakończynadolnajest
częściejpreferowana.Równieżpodczasodbiciaprzyróżnegorodzajuskokach,czy
umałychdziecipodczaswchodzeniaposchodach,lewakończynadolnaczęściejniż
prawapełnifunkcjęodbijającą.Zkoleibrakprzewagiczynnościowejjednejstrony
naddrugąnazywasięobustronnością,awodniesieniudosprawnościkończynobu-
ręcznościąlubobunożnością(Osiński2003).Jeżelidokładność,precyzjaiszybkość
wykonywaniaróżnychczynnościmanualnychnieróżniąsięwświetleprzyjętych
kryteriów,towtedymówimyoambidekstrii.Przypadkioburęcznościczęstszesą
uludówprymitywnychniżuczłonkówwysokocywilizowanychspołeczeństw,atakże
umieszkańcówwsiniżmiast,iuprzedstawicielitychzawodów,którewymagają
jednakowegozaangażowaniaczynnościowegokończynyprawejilewej(Malinowski
1980).Najczęściejjednakwystępujeczynnościowaprzewagajednejstronyciałanad
drugą,nazywanastronnością,przewagąstronnąlublateralizacją(Osiński2003).
Wliteraturzewystępujerównieżpojęcieasymetriidynamicznej,którewedług
Wolańskiego(1988)odnosisiędoilościowychróżnic(awięcnietylko-funkcjo-
nalnych),np.wsilemięśniowejprawejilewejręki,odległościrzutówprawąilewą
kończynągórną,awedługMalinowskiego(1975,1985)takżedoróżnicwnapięciu
mięśniowymorazwzakresieruchówwstawachpołożonychprawo-ilewostronnie.
Częstoautorzyzagadnieniaasymetriidynamicznejwłączajądoasymetriifunkcjo-
nalnej(Osiński2003).
Lateralizacjaobejmującaobydwaczynnościoweprzejawyasymetrii(tzn.asyme-
trięfunkcjonalnąidynamiczną)oznaczajednaknietylkoprzewagęsprawnościową
jednejkończynyczynarządu,aletakżewiększąskłonnośćdoczęstszegoichuży-
wania.Wzależnościodtego,poktórejstroniewystępujeczynnościowadominacja
narządów,badanimogąreprezentowaćróżnetypylateralizacji,np.typjednorodny
(jednostronny):prawo-lublewostronny;albotypniejednorodnyokreślanyjako
dominacjaskrzyżowana.Odominacji(lateralizacji)jednorodnejmożemymówić
wówczas,kiedytopraworęcznościtowarzyszyprawoocznośćiprawonożność,
aleworęczności-lewoocznośćilewonożność.Niektórzyautorzymodellaterali-
zacjijednorodnejprawostronnejprzyjmowaliza„idealny”,awięctaki,doktórego
zmierzaćsięwinnowrozwojukażdegoczłowieka(HiscockiKinsbourne1982).
Modelodwrotny,awięclateralizacjijednorodnejlewostronnej,naogółuważasięza
mniejpożądany,chociażzregułynietowarzysząmużadnezaburzeniarozwojowe.
Natomiastdominacja(lateralizacja)niejednorodna(skrzyżowana)wpraktycemoże
przybieraćróżnewarianty,np.praworęczność,prawoocznośćilewonożność,czyteż
praworęczność,lewoocznośćiprawonożnośćitd.(Osiński2003).Wramachmo-
delulateralizacjiniejednorodnejwymieniasięteżlateralizacjęnieustaloną,inaczej
słabą.Wtymprzypadkuwystępujebrakdominacjiposzczególnychnarządówruchu
izmysłów,imamydoczynienianp.zdowolnymzelementów:zoburęcznością,
obuocznością,obunożnością(Osiński2003).
