Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.3.Strukturasystemufinansowego
1.3.2.Publicznysystemfinansowy
43
Oilerynkowysystemfinansowyjestmechanizmemwspółtworzeniaiprzepływu
środkówpieniężnych,działającymwoparciuopodmiotyprywatne(instytucjefinan-
sowe),otylepublicznysystemfinansowyjestmechanizmemzapewniającymwspół-
tworzenieiprzepływśrodkówpieniężnych,któreumożliwiająwładzompublicznym
(szerokopojętemupaństwu)dostarczaniedóbrpublicznychorazusługiświadczeń
społecznych.
Nagruncieczystoteoretycznymmożnamówićodwóchgłównych,wpewnym
zakresiezazębiającychsię,ekonomicznychprzesłankachwystępowaniapublicznego
systemufinansowego.Biorąsięonestąd,że:
•mechanizmrynkowywykazujeistotnesłabościwdziedziniedostarczaniadóbr
publicznych,
•występująefektyzewnętrzne.
Dobrempublicznymjestdobro,któregowykorzystywanieprzezjedenpodmiot
nieograniczajegowykorzystywaniaprzezinnypodmiot.Ztakichdóbrczerpiązatem
korzyścirównocześnieróżnepodmioty.Wodróżnieniuoddóbrprywatnych,podmioty
ekonomiczneniemusząrywalizowaćodobropubliczne,cooznacza,żemająone
cechęniekonkurencyjności.Zdrugiejstrony,dobrapubliczneniemają,typowejdla
dóbrprywatnych,cechywyłączności,natomiastmającechęnieodmawialności(pod-
miotniemożeodmówićkorzystaniazusługi)orazcechęniewykluczalności(pod-
miotowiniemożnazakazaćkonsumpcjiusługi).
Przykładamidóbrpublicznychsątakieusługi,jaknp.obronanarodowa,bez-
pieczeństwowewnętrzneczyteżusługiświadczoneprzezpieniądz.Teoretycznietego
typudobramogłybybyćdostarczanespołeczeństwuprzezmechanizmrynkowy.Jed-
nak,jakspowodowaćichwytwarzanieprzezprywatnegoproducenta(usługodawcę),
jeśliniemożeonwykluczyćpodmiotówzkonsumpcjiwytworzonegoprzezsiebie
dobra(cechaniewykluczalności)?Wpraktyceświadczeniemtegotypuusługzajmuje
sięwięcpaństwo,którewtymceluwykorzystujemechanizmypublicznegosystemu
finansowego.
Drugazasadniczaprzyczynawystępowaniapublicznegosystemufinansowego
wiążesięzistnieniemefektówzewnętrznych.Powstająonewówczas,gdyaktywność
podmiotugospodarującegowsposóbnieznajdującybezpośredniegowyrazufinan-
sowegowpływanadobrobytinnegopodmiotu.Mówiącdokładniej,zefektamitakimi
mamydoczynieniawtedy,gdydziałaniepodmiotuAprzysparzakosztówlubkorzyści
podmiotowiB,zaktórenienastępujerekompensatazestronyAdlaBlubzapłata
zestronyBdlaA(Barr1993,s.102).
Efektyzewnętrznemogąbyćzarównoujemne,jakidodatnie.Występowanie
ujemnychefektówzewnętrznychoznacza,żemechanizmrynkowycharakteryzujesię
słabościami,któremusząbyćkorygowaneprzezpaństwo.Sammechanizmrynkowy
wykazujebowiemsłabościwzapobieganiuichwystępowania.Państwomożewięc
przejąćpewnezadaniarynku,np.świadczyćusługispołeczne,lubustanowićod-
powiednieregulacjeprawnekształtującefunkcjonowaniemechanizmurynkowego,
np.dotyczącezanieczyszczeniaśrodowiska.Dobrąilustracjątegodrugiegotypu
