Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DariuszSzpoper,KwestiachłopskawCesarstwieRosyjskim...
karąśmierci
7
.PiotrI,potrzebującsilnejarmii,pozostawiłdefactochłopstwuwyłączniejeden
przywilej—uprawnieniedodobrowolnegowstępowaniawszeregiwojskowe,dopókiukaz
z3lipca1742r.,wydanyprzezjegocórkę,cesarzowąElżbietęPiotrownę,niezabroniłim
itego.Onatakże,ukazemz4grudnia1747r.,zezwoliłaszlachcienasprzedażswoichchłopów
wrekruty,coteżwkonsekwencjiwpełnizalegalizowałohandelludźmi.Podczasjejpanowania
wydanyzostał13grudnia1760r.kolejnyaktnormatywnywsprawiechłopskiej,któryzezwolił
właścicielomziemskimnazsyłanieniechcianychpoddanychnaSyberięwceluosiedlenia
8
.
JużzokresemrządówKatarzynyIInależywiązaćdwakolejneukazydotyczącestatusupraw-
negopoddanejludnościchłopskiejwImperiumRosyjskim.Wpierwszymznich,z17stycznia
1765r.,zezwolonoszlachcienaoddawanienależącychdoniejchłopówdorobótkatorżniczych
natakdługiokresczasu,jakiuznawałaonazastosowny,alemogłazarazemwkażdejchwili
zażądaćichpowrotudomajątkuziemskiego,odmawiajączarazemsądomuprawnieńdospra-
wowanianadzorunadtąnadzwyczajnązeswejistotyprerogatywąziemiańską.Wdrugim
zukazów,datowanymna22sierpnia1767r.,odmówionochłopomprawadoprzedstawienia
imperatorowejpetycjidotyczącychnadużyćwładzy,dokonywanychprzezwłaścicieliziemskich,
podgroźbąkarychłostyizesłanianaprzymusowe,dożywotnierobotydokopalńwNerczyńsku
9
.
TakżewpowstałejpodrządamiKatarzynyIIizatwierdzonejprzeznią7listopada1775r.
ustawieoguberniachprzyznanoszlachcierosyjskiejuprawnieniadożądaniaumieszczeniapod-
danegowdomupoprawy,jednakjużzpodaniemuzasadnieniaprzyczyn,któreległyupodstaw
takiejdecyzji
10
.WszystkieteprzyjętewdobiepanowaniacesarzowejKatarzynyIIrozwiązania
normatywnedotyczącewłościaństwaznaczącoposzerzyłyzakreswładzywłaścicieliziemskich
nadchłopem,defactozbliżającichstatusprawiecałkowiciedoinstytucjiwłasnościprywatnej.
Niewyrażałosiętooczywiścieexpressisverbiswfunkcjonującymówcześnieustawodawstwie,
chociażpośredniowpływałonakształtnormprawnych.Zachowałysięświadectwazagra-
nicznychbadaczyrosyjskichstosunkówspołecznych,którzywswychpracachwielokrotnie
podkreślali,iżpoddanilubteżnniewolnicy”tworząprywatnąnwłasnośćichpanów,odktórych
teżsąoniwpełnizależni”.Wskazywanozarazem,żenaosobypozostającewstosunkupod-
dańczympatrzysięwRosjinjaknawłasnośćnieruchomą,aczasemjaknawłasnośćruchomą”,
7
T
.Taranowski,Historia...,s.114-115;A.D.Gradowskij,Naczała...,s.249.
8
W.Naumow,ElżbietaPiotrowna,[w:]DynastiaRomanowów,podred.A.Iskenderowa,Warszawa1993,s.199;
A.D.Gradowskij,Naczała...,s.250.
9
A.S.Łappo-Danilewskij,JekaterinaIIikriestianskijwopros,[w:]Wielikajareforma.Russkojeobszczestwoikre-
stianskijwoproswproszłominastojaszcziem,Knigapierwaja,t.I-IV
,Moskwa2012,s.237;A.D.Gradowskij,
Naczała...,s.250;Z.Jundziłł,UstrójpolitycznyImperiumRosyjskiego,Londyn1949,s.13.
10
A.S.Łappo-Danilewskij,JekaterinaII...,s.237;T.A.Aleksiejewa,W.G.Afanasjew,W.W
.Bersenew,S.W.Wołkowa,
A.W.Ilin,S.M.Kazancew,M.A.Kapustina,O.M.Karamyszew,H.M.Kornewa,D.I.Raskin,A.P
.Sokołow,E.W.Ti-
moszina,Instytutgenerał-gubernatorstwainamiestniczestwawRossijskojimperii,red.W.W
.Czerkesow,Sankt
Peterburg2001,t.I,s.44;A.Mańko,Bliustitieliwerchownojwłasti.InstitutgubernatorawRossiji,Moskwa
2004,s.97,którypodkreśla,iżtenaktnormatywnynapisanyzostałwychodzącnaprzeciwoczekiwaniom
szlachtyrosyjskiej;patrzteżI.E.Andriejewskij,Onamiestnikach,wojewodachigubernatorach.Istorijagosu-
darstwiennowouprawlenijawRossiji(IX-XIXw.),Moskwa2012(reprint),s.131-133.
31
