Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
DariuszSzpoper,KwestiachłopskawCesarstwieRosyjskim...
ludnościwłościańskiej
14
.ZkoleiposełRosjiwParyżu,książęDmitrijAleksiejewiczGolicyn,
wystąpiłw1765r.zpropozycjązezwolenialudnościpozostającejwstosunkupoddańczym
nanabywanienawłasnośćrzeczyruchomychoraznawnoszenieskargnaswychpanówdospe-
cjalniewtymcelustworzonychtrybunałówwmiastachlubteżpowołaniakorpusuwędrujących
sędziówwtymcelu.NiewyrażałjednakksiążęGolicynzgodynajakąkolwiekinicjatywęKorony
zmierzającądopełnegooswobodzeniawłościan,sugerując,byrozwiązanietegoproblemunastą-
piłozwłasnejinicjatywyszlachtyrosyjskiej.StarałsięnatomiastzachęcaćKatarzynęII,bywdo-
brachmonarszychdoprowadzićdouwolnieniapoddanych,comogłobywpłynąćpozytywnie
nastanowiskowłaścicieliziemskichwichwłasnychmajątkach
15
.SenatorIwanPierfiliewicz
Jełaginuważał,iżchłopomnależyoddaćwdziedziczneposiadanieuprawianąprzeznichziemię
orazściśleokreślićwysokośćobciążającychichświadczeńpieniężnychorazrentyodrobkowej,
zastrzegającjednocześnie,iżtegotypuinicjatywamusiwyjśćzestronyśrodowiskszlacheckich.
BliskiKatarzynieIIhrabiaGrigorijOrłowwspierałtepoglądy,pragnącwswoichdobrachRopsz
podzielićposiadanyareałpomiędzychłopów,oddającimziemięwdziedzicznądzierżawęoraz
ściśleokreślićwysokośćnależnegomuczynszu.TekoncepcjeOrłowapozostałyjednakwsferze
niezrealizowanychzamierzeń
16
.ZaprzyjaźnionazKatarzynąIIksiężnaJekaterinaDaszkowa
lansowałanatomiastpogląd,iżnienależyuwalniaćwłościanzzależnościpoddańczejażdomo-
mentu,wktórymwzadowalającymstopniuzostanąonioświeceni,aledopuszczałazarazem
ograniczeniepoddaństwachłopówjednocześniezezmniejszeniemzakresuoddziaływania
samodzierżawia,starającsięniejakogodzićarchaizmspołecznyzliberalizmempolitycznym
17
.
Trzebaprzyznać,iżwmiarępodobniekształtowałasięsytuacjachłopówwRzeczypospo-
litejObojgaNarodów.Przeważającaczęśćtegostanupozostawaławstosunkupoddańczym,
zktórymimmanentniewiązałosięprzypisaniedoziemi,cowpraktycewiązałosięnietylko
dożywotniozwykonywanymzajęciem,alerównieżwykluczałojakiekolwiekformyprze-
mieszczaniasię,wtymdodóbrziemskichinnychwłaścicieli.Toskutkowałodalekoidącymi
ingerencjamiwstosunkirodzinnewłościan,chociażbypoprzezprzymuszawieraniamałżeństw
wyłączniewobrębieposiadłościdziedzica,byniedopuścićdomigracjiludnościnaskutekza-
kładaniarodzinzudziałempartnerówpozostającychpodwładządominialnąinnychziemian.
Chłopizdóbrprywatnychstanowilisiłęrobocząwtychmajątkach,zaśichwykonywana
nawłasnyrachunekdziałalnośćgospodarskapozostawałapodnadzoremwłaścicieliziem-
14
W.I.Siemieniewskij,KrestianskijwoproswRossijiwowtorojpołowinieXVIIIipierwojpołowinieXIXwieka,
Moskwa2013,s.4;N.A.Murzanow,Słowarruskichsenatorow1711-1917gg.Materiałydlabiografij,S.[ankt]-
Petersburg2011,s.232.
15
W.I.Siemieniewskij,Krestianskijwopros...,s.4,6,którypodaje,iżwzamiarachksięciaD.A.Golicynależało
wyłącznieprzyznaniechłopompoddanymwolnościosobistejbeznadziaługruntowegonawłasność,gdyż
całyareałgruntówmiałpozostaćwrękachwłaścicieliziemskich,achłopmógłbybyćjedyniedzierżawcą.
Dopuszczałnatomiaststworzenieprzezpaństwomechanizmu,któryumożliwiłbychłopomnabywanieziemi
16
17
wdrodzejejzakupu.
Ibidem,s.4.
Ibidem,s.6-7.
33
