Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
wskaliwymianykrajowejorazmiędzynarodowej
6.Angielscyproducencipo-
wszechniekorzystalinietylkoznowychnarzędziimaszynoraztaniejsiłyrobo-
czej,aletakżeznowoczesnychmetodorganizacjiprodukcjiorazzarządzania
7.
Procesdynamicznejprzebudowystosunkówekonomiczno-społecznych
umożliwiłprzejścieodfeudalnegosposobuprodukcji(opartegoprzedewszyst-
kimnaręcznejpracyrzemieślnikóworazpracownikówzatrudnionychwmanu-
fakturach)doprodukcjifabrycznej(opartejnapracymaszyn),aponadtoprzy-
spieszyłprocesodchodzeniaodspołeczeństwaagrarnegoorazprzechodzeniado
społeczeństwaprzemysłowegowramachsystemukapitalistycznego
8.
Procesprzeobrażeńspołeczno-ekonomicznychprzyczyniłsiędopogłębie-
nianierównościekonomicznych(majątkowychidochodowych),atakżespo-
łecznych,cozkoleiprzyczyniłosiędopodziałuspołeczeństwanajednym
biegunieznaleźlisiębogaciprzedsiębiorcy,rentierzyorazwłaścicieleziemscy,
anadrugimubożejącyproducencidrobnotowarowiorazbiednyproletariatmiej-
skiiwiejski.Zcałąmocąuwidoczniłysiękontrastywcodziennymzaspokajaniu
elementarnychpotrzeb.Pogońzazyskiemiindywidualnymikorzyściamiprzy-
czyniłasiędopogorszeniawarunkówżyciaipracynietylkoproletariatumiej-
skiego,aletakżewiejskiego,conieuchronniewiązałosięzestopniowąlikwida-
cjątradycyjnychwięzirodzinnychorazopiekuńczych
9.Wtensposób,poza
6Dynamicznezmianywangielskiejgospodarce,czylirewolucjaprzemysłowabyłaefektem
jednoczesnegozadziałaniawieluczynników,spośródktórychzwracasięprzedewszystkimuwagę
na:procespierwotnejakumulacjikapitału,rewolucjęagrarną(naprzełomieXVIiXVIIwieku
powstałydużegospodarstwatowarowenowejszlachtyizamożnychchłopów,nastawionenapro-
dukcjęrynkową),powstaniewolnejsiłyroboczej,powstaniejednolitegorynkuwielkobrytyjskie-
go,dopuszczeniedowładzybogategomieszczaństwa,noweprądymyślowefilozofiędoby
oświecenia(znajdowałysięonepodwpływempoglądówfrancuskichencyklopedystóworazFran-
cisaHutchesona,DawidaHume`a,Monteskjuszaifizjokratówfrancuskich:QesnayaiTurgota).
Zob.:G.Bidwell,RubasznykrólHal,WydawnictwoŚląsk,Katowice1985,s.18-21,103-106.
7J.Black,EuropaXVIIIwieku.1700-1789,PaństwowyInstytutWydawniczy,Warszawa
1997,s.104-111;R.Cameron,L.Neal,Historiagospodarczaświata.Odpaleolitudoczasów
najnowszych,KsiążkaiWiedza,Warszawa2004,s.173-192;J.Kaliński,Historiagospodarcza
XIXiXXwieku,PWE,Warszawa2008,s.45-49;D.Wojnarski,Powszechnahistoriagospodar-
cza,Poltext,Warszawa2004,s.90-92,95-98.
8Proletariatstanowiłaludnośćwolna,nieposiadajacamajątkuisprzedającaswojąpracę.
Proletariatrekrutowałsięspośródpracownikówmanufaktur,wyrugowanychzziemichłopóworaz
zezrujnowanychrzemieślnikówiczeladników.Trudnasytuacjamaterialnaproletariatufabryczne-
gobyłanastępstwembrakurównowaginarynkupracyiwzrastającegobezrobocia.Warunkipracy
zatrudnionychwfabrykachbyłygorszeaniżeliwwarsztatachrzemieślniczych,ponieważrobotni-
cyzostaliuzależnieniodwolipracodawców,dlategoteżniemoglizgłaszaćpostulatówpłacowych,
protestowaćiwyrażaćniezadowoleniazpowodutrudnychwarunkówpracy.
9Wokresieprzedkapitalistycznymprocesprodukcjiikonsumpcjiodbywałsięwobrębiero-
dzinygospodarstwadomowego(rolniczegolubwarsztaturzemieślniczego),dlategoteżwobu
elementachprocesugospodarowaniauczestniczyliwszyscyczłonkowierodziny,łączniezdziećmi,
osobamistarszymiorazchorymi.Wtensposóbnabywalioniprawodoopieki,pomocyiśrodków
utrzymania.Jakdługorodzinaposiadałazatemśrodkiprodukcji,takdługodzieci,osobystarsze
ichoremiałyzabezpieczoneelementarnepotrzebyżyciowe.Wsytuacjachekstremalnychbraku
rodzinylubpermanentnejniezdolnościdopracyzpomocąmaterialnądlawyżejwymienionych
osóbprzybywalisąsiedzi,instytucjekościelneorazgminne.
16