Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
J.Ossowski,Szarlatanówniktniekocha.StudiaiszkiceoGałczyńskim,
Kraków2006,ISBN83-7271-373-1,©byWNUniwersytetuPedagogicznego2006
17
gopoetyDwudziestolecia,WładysławaSebyły.Wtymmiejscuwartozacytować
jegoopinię,zwłaszczażeporazpierwszywydobywamjątutajnaświatłodzienne
zliterackiegomuzeum,gdzieprzetrwałajakotekstaudycjiradiowej.Ocenapoezji
Gałczyńskiegowypadabardzowysoko:
Wierszejegostanowiąrodzajwymykającysięprzyjętymkanonomiklasyfikacjiliterackiej.
Oczywiściemożnamówićoichfantastyce,ogroteskowości,tosąteszufladki,wktóre
najłatwiejjewsunąć.Lecztonamnierozwiążezagadkiichczarupoetyckiego,cudowno-
ściilekkościsłowa,czystościsentymentu,wszystkiegotego,cojesttchnieniemwielkiego
talentu,czymmożenasobdarzyćczłowiek,cobezresztyofiarowałsiężywiołowipoezji.
WierszeGałczyńskiego,zbudowaneprzecieżzcałkiemrealistycznegoirealnegomateria-
łusłownego,wydająnamsięniemalczymśniematerialnym.Źródłemichpowstania,źród-
łemuczuciowym,musiałybyć,niemówiącjużomiłościsłowaijęzyka,miłośćrzeczywi-
stościiwzgardadlaponuregorealizmuimaterializmu.Miłośćiwzgarda–pozorniedwie
sprzeczności–ajednakanalizastyluGałczyńskiegonateźródłauczuciowewskazuje17.
Próbarozszyfrowaniaindywidualnegoprzekazupoetyckiegoprowadziintuicję
krytycznąSebyły–zwłaszczawtymwątku,gdziedotykaźródełuczuciowychoraz
wskazujenaoscylowaniemiędzydwomabiegunamiemocjonalno-estetycznymi–ku
cechomwłaściwymekspresjonizmowi,aleotwierateżperspektywypoznawcze,któ-
renastawionesąnapersonalistycznąinterpretacjęcałegodzieła.Faktytemusiały
zaważyćtakżenapodejmowanychwtejksiążcedziałaniachkonkretyzacyjnych.
IV
Ponieważekspresjonizmnigdyniebyłzjawiskiemjednorodnym,leczskładałsię
zpierwiastkówróżnoimiennych,godzącychzesobąsprzecznościiuzupełniających
sięwzajemnie,przetotrudnosformułowaćjegojednoznacznąiniepodważalnącha-
rakterystykę,którauwzględniałabyznaczeniecałegoszereguprekursorów,dorobek
reprezentantówirolęspadkobierców,aponadtoobejmowałaróżnorodnejegonur-
ty,odmiany,filiacje,wpływy18.Trzebabysięwówczasodwołaćdojakiejśdefinicji
integralnej,ujmującejłącznieantropologiczny,poznawczyiestetycznysenseks-
presjonistycznychkreacji,mającświadomość,żewspołecznościbadaczyliteratury
XXwiekuitak„lepiejwidziana”byłabydefinicjakładącanacisknaróżnorodność,
polimorfizmipluralizmestetyczny.Wtejsytuacjiwygodniejipraktyczniejbędzie,
jeśliodwołamsiędodorobkupraktykihistorycznoliterackiej.
Zaklasykówekspresjonizmupolskiegozwykliuchodzić:StanisławPrzybyszew-
ski,StanisławWyspiański,TadeuszMiciński,JanKasprowicz,WacławBerent.Hi-
17
W.Sebyła,„RecenzjepoetyckiedlaPolskiegoRadia.Nowościpoetyckie”.Audycjaradiowa
22XI1937,godz.21.30–21.50.Rękopis:sygnatura893,nr12,karty80–81.Według:Katalogrękopi-
sówMuzeumLiteraturyim.AdamaMickiewiczawWarszawie.T.II:sygnatury5001–1000.Poezjapolska
XXw.,oprac.A.Bałakieriin.,podred.T.Januszewskiego.Zażyczliwąicierpliwąpomocwbadawczych
pracacharchiwalnychnadrękopisamitekstówGałczyńskiegoserdecznepodziękowaniazechcąprzyjąć:
PanimgrGrażynaRyfkaiPankustoszTadeuszJanuszewskizMuzeumLiteraturywWarszawie.
18
Zob.J.Willet,Ekspresjonizm,zang.przeł.M.Kluk,Warszawa1976;K.Rudzińska,Artystawo-
beckultury.Dwatypyautorefleksjiliterackiej:ekspresjoniści„Zdroju”iWitkacy,Wrocław1973;E.Kuźma,
ZproblemówświadomościliterackiejiartystycznejekspresjonizmuwPolsce,Wrocław1976;J.Ratajczak,Zga-
sły„brzaskepoki”.Szkicezdziejówczasopisma„Zdrój”1917–1922,Poznań1980.
