Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
J.Ossowski,Szarlatanówniktniekocha.StudiaiszkiceoGałczyńskim,
Kraków2006,ISBN83-7271-373-1,©byWNUniwersytetuPedagogicznego2006
15
WlatachpobytuwBerlinie(1931–1933)Gałczyńskimusiałzetknąćsięzprze-
jawamiekspresjonizmu,jegoestetykąwidocznąchoćbywfilmie,kabarecieczytea-
trze.OtymostatnimpisałwIngeBartsch,awięcwierszu,któryuchodzićpowinien
zawzórekspresjonistycznegoarcydzieła.Właśniewtymmodernistycznymtekście
pojawiająsięśrodkiestetycznoliterackiecharakterystycznedlaekspresjonizmu:
obrazowanierzeczywistościcodziennejwperspektywieparaboli,dramatycznesplo-
tywydarzeń,dysonanse,emocjonalizmmetaforyki,ekstatycznyipełenpasjijęzyk
–wszystkowceluwywołaniarównieemocjonalnegoszokuuodbiorcy.
EwolucjaduchowościekspresjonistycznejGałczyńskiegowyrażałasięprzez
etycznyprotestprzeciwkorzeczywistościwspółczesnegoświataiprowadziłazarów-
nodokontestatorskichwnioskównaturyspołecznej,jakidoposzukiwaniarozwią-
zańwpersonalizmie.Zpewnąostrożnościąpowiedziećwolno,iżwswojejpoezji
autorBaluuSalomonareprezentowałmetafizyczneodgałęzienieekspresjonizmu.
Niewpełnijednakiniewczystejpostaci,atodlatego,żedołączałytufiliacjeiod-
działywaniainne:moralizmrozumianywduchunorwidowskimorazkatastroficzna
historiozofia.Wszystkieteskładnikigodziłysięzesobąniełatwo,toteżartystyczno-
-ideowekształtytwórczościGałczyńskiegobyłydośćsynkretyczne.
Wjegodebiutanckimpoemaciepojawiłysięakcentyanarchistyczne(zagłada
państwajakoideaNietzscheańska).NatomiastpóźniejszenawoływaniaautoraPieśni
cherubińskiejdoczynnegouczestnictwawżyciuspołecznymopierałysięjużnahaśle
solidarnościmiędzyludźmi.Dramatyczneskutkikryzysulattrzydziestychwpły-
nęłynaewolucjęaktywistycznychpoglądówpoety.Przyjąłonwówczaspostawę
pacyfistycznąiantykapitalistyczną(BaluSalomona,Ludowazabawa),stalejednak
dystansującsięodideologiimarksistowskiej(Pieśńoszalonejulicy).Jegoneoekspre-
sjonizmbyłsilniezwiązanyzpoczuciemkryzysuprzeżywanegoprzezgeneracjęró-
wieśników:Andrzejewskiego,Czechowicza,Gombrowicza,Miłosza,któradlawy-
rażeniawłasnejnieufnościipesymizmuegzystencjalnegowyzyskiwaładekadencki,
katastroficznysztafażjęzykowy.PokolenieGałczyńskiego–kwadryganciiżagaryści
–odczuwaliniepokój,niemożnośćsamorealizacji,nieakceptowalirzeczywistości,
wktórejprzyszłoimżyć.Rzeczywistośćtaokazałasięślepąmachinądlaegzystują-
cegowniejpoety,rozrywaławięzymiędzyludzkie,chwiałaporządkiemmoralnym
społeczeństwa.WszystkotoprzejawiałosięwtematyceiformiepoezjiGałczyńskie-
goitwórczości„pokolenia1932”15.
Odwołującsiędopamięcimorderczejhekatombypierwszejwojnyświatowej
ikrwawegowirurewolucji,którejzwielokrotniony,straszliwykataklizmprzeczu-
wałowprzejmującychiproroczychwizjachkatastroficznych,pokolenietowiązało
ocaleniezwewnętrzną,personalistycznąodnowączłowieka.Podobniejakwokresie
pierwszejfaliekspresjonicznegobuntu,takiterazmłodzitwórcywystępowaliprze-
ciwsojusznikomoficjalnieustalonegoporządkuspołeczno-politycznego.WAka-
demiikuczciBonifacegoMagnoliiGałczyńskiośmieliłsięnawetzadrwićzJózefa
Piłsudskiego16.Jakprzystałona„zaangażowanego”ekspresjonistę,uczuciemsoli-
darnościobejmowałnatomiastwszystkichupokorzonych,żyjącychnamarginesie
społeczeństwa.Wprowadzałdoswoichwierszypostaciszarlatanów,oszustów,ma-
15
Zob.J.S.Ossowski,UniłoszczakwKwadrydze,„Poezja”1979,nr11/12.
16
Bardziejszczegółowobędzieotymmowawszkicu„GdybyMickiewiczbyłMackiewiczem”.Satyry
wileńskie.
