Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
J.Ossowski,Szarlatanówniktniekocha.StudiaiszkiceoGałczyńskim,
Kraków2006,ISBN83-7271-373-1,©byWNUniwersytetuPedagogicznego2006
12
refleksyjnychipoematachGałczyńskiego,azdrugiej–treścitrywialne,zrozumiałe,
napierwszyrzutokawidocznewtekstachhumorystycznych.Awszystkieznaczenia
tych„przewrotnych”,„zdradzieckich”utworówotwierająmożliwośćróżnegoich
rozumieniaiinterpretacji.Słusznieteż,jaksądzę,zachowanieszarlatanów,wagan-
tów,mistyfikatorów,„ludziekscytacji”,twórcówhulaszczejiswawolnejlirykikie-
rujeuwagębadaczakuekspresjonizmowi,któregoowireprezentanciartystyczno-
-cyganeryjnegoświata,współcześnidekadenci,moglibybyćsymbolami.
Właśniezekspresjonizmem,tymbardzowpływowymeuropejskimkierun-
kiemsztukiliterackiej,związałsięGałczyński,korzystajączjegoawangardowych
zdobyczyideowo-estetycznych.Iniechodziłotylkooopisyprzeżyć(temat),ale
ioekspresyjneichwyrażanie,bezwzględunastosowanekonwencjeczyśrodkiar-
tystyczne.WystarczyodwołaćsiędoBaluuSalomona,bystwierdzić,żepoematten
sięgałwdziedzinyotwartedlametafizyki,awięc–takczyinaczej–żywiłambicje
filozoficzne,atakiewłaśniebyłyzałożeniaekspresjonizmu.
Zideowo-estetycznegopunktuwidzeniawielewierszyGałczyńskiegojestwyra-
zembuntuprzeciwustabilizowanyminstytucjom,wartościomirzeczywistościświa-
tamieszczańskiego,negowaniem,jakwPorfirionieOsiełku,poczuciasmakuobowią-
zującegowtymświecie.AutorKońcaświatawzakresiestylufaworyzowałgłównie
ostreśrodkiwyrazu,antynomie,łączyłprzeciwieństwa,zespalałekstazęzpatosem,
lirycznewyznaniazkolokwialnością,poetyzmyiprozaizmy.Botylkotakmożliwe
byłowyrażenieprzeżyćjednostki–ichekscentrycznościiautentyczności.Itosą
takżegodneuwagicechyekspresjonizmu.
EkspresjonizmGałczyńskiegowyróżniałsięogromnąskaląśrodków:odimpre-
sjonistycznegoopisu(Koncert),przezprogramową(Serwus,madonna)irefleksyjną
(Elegiewileńskie)lirykę,doaintelektualnej,ekstatycznejideformującejświatżywio-
łowości(Egzotykinieprawdopodobne,Koncertfortepianowy).Reprezentującegowier-
szebywałyzapisamikłębiącychsięwizjiisnów(Balzakochanych),częstonawiązy-
wałydopopularnychballad(Balladaotrąbiącympoecie,BalladaoAronku,Ballada
staroniemiecka,BalladaoMościeMarionetkarzy,Wędrownimuzykanci),awszędzieob-
jawiałosięupodobaniedoposługiwaniasięmowąpotocznąiwyrazistąrytmizacją.
Totylkoniektórewłaściwościkreatywnejestetykineoekspresjonistycznej,dzięki
którejGałczyńskiokazywałsięrewelatoremabsolutnychobjawień,epifanii,baś-
niowości,fantastyki,groteski,obogatej,choćniekiedytrudnejdorozszyfrowania
warstwiesymbolicznej.
WłoskifilologNulloMinissistosującbadaniastylometryczneodkryłgłówny
„mechanizm”tworzeniaimaginacyjnychformpoetyckichGałczyńskiego:ciągłe
korektywłasnejmanieryiwłasnegogustu,nieustannezmianysposobówsponta-
nicznegowyrażaniaodczućpoprzezokreślonerodzajeobrazowania,naturalnedo-
borysłownictwairytmów7.Precyzyjnierekonstruująckorektygustuartystycznego
iautorskiejekspresji,awięcelementówskładającychsięnamanierępoetyckąGał-
czyńskiego,uczonytendoszedłdowniosku,żemanieratamaswojeźródłowwizji
samotnego,zbuntowanego„szarlatana”epokisymbolizmu.
Wroku1926Gałczyńskijestdojrzałympoetą:oileSzekspirichryzantemyczyŚmierćbra-
ciszkapozostająznakomitymiprzykładamiwenysentymentalnej,zjakątraktujecodzien-
7
Zob.N.Minissi,Narodziny„szarlatana”.TworzeniesięformypoetyckiejKonstantegoIldefonsaGał-
czyńskiego,[w:]Gałczyńskipolatach...,s.19–23.
