Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
30
UrszulaKowalczuk
klasycznejtriadywartościiantropologiczno-etycznegoideałukal`
oskagath`
os
ustalałosięwwypowiedziprofesorajegowyobraenieomisjiSzkołyGłównej.
Nieukrywałzresztą,eadresatjegosłów,potencjalnyjejabsolwent,toniespecja-
listawdanejdziedziniewiedzy,leczprzyszłyDnauczycielswegonarodu”(P,12).
Towarzyszyłamuprzytymraczejnadziejaniprojektnowoczesnejnauki:
Dziśzsamymiuczuciamiwtejmierzewszyscytuprzychodzimy;leczwiadomości
gruntownejdopieronamsiędorobićbędziepotrzeba.Pamiętajciezawsze,Panowie,e
uczucia,choćbyjaknajszlachetniejsze,sątylkojaskrawymigwiazdkaminafirmamencie
naszym,którewchwilinocnejsłabymtylkoświatełkiemitonakrótkiczasudarować
nasmogą;rozum,naukaiprawdziwaoświatajestdopieroowąigłąmagnesową,która
namiwśródnajgwałtowniejszejburzydrogizmylićniepozwoli(P,21–22).
WrazzpojęciemDburzy”powracaławtekściePlebańskiegokwestiaokolicz-
ności,jednoznaczniekojarzyłosięonoprzecie
zpolitycznyminiepokojami.
Wkontekściezakładanychpowinnościwobecnaroduoznaczałotopośrednie
kształtowanienowegopatriotyzmuopartegonapracy,trzeźwościirozwadze.Był
tozapewnewanypostulat.Szkodatylko,eniemonagobyłorealizowaćbez
sankcjirządowych.Wzakończeniuswojejwypowiedzitakujmowałtomówca:
Celemwychowaniapublicznegojestwykształcićczłowieka,jakoczłonkaludzkościijako
obywatelakraju.Topodwójnezadaniezawszenaderpilnieprzestrzeganymbyćwinno;
unasniestety,jednolubdrugieczęstokroćzaniedbywanymbywało.Totekrajnaszczuł
całąniekorzyśćtegosystematuwychowania,arządmyśltępodzielił.Pracujmygorli-
wie,abyśmysiędourzeczywistnieniaprzyrzeczonejnarodowinaszemuzupełnejreformy
wychowaniapublicznegoskutecznieprzyczynićmogli.Dopełniajmyszczerzewszystkich
naszychpowinności,niebędącosobieuprzedzonymi,awtedyłatwiejzniesiemy,jeeliby
naslosniesprawiedliwymiałpominąć(P,23–24).
Profesorstawałsięwtensposóbrzecznikiemdziałańwładzyibrzmiałbardziej
jakurzędnikKomisjiWyznańReligijnychiOświeceniaPublicznegonijak
naukowiecidydaktykwzakresietakfundamentalnym,jakDmetodologiaien-
cyklopedianauk”.Wraenietowzmacniałosięjeszczepowydaniuprelekcji
wstępnejwformieosobnejbroszury,bojejtreśćzasadniczazostałatampoprze-
dzonadedykacjądlaAleksandraWielopolskiego,DgorliwegoOpiekunaOświaty
narodowej”,urządzającegoSzkołęGłównąDwśródnajtrudniejszychokolicz-
ności”(P,b.s.).
12
12
Cociekawe,Plebański,wspominającpo25latachdoniosłośćmomentuotwarciaSzkoły
Głównej,wciąbardzopodkreślałwagęokoliczności,aleniecoinaczejjecharakteryzował.
Pisał:DOiletedymłodzie,szlachetnympoczuciemotwierającegosięprzedniązadaniaoby-
watelskiegognana,zrozpromienionymobliczemspieszyładootwierającejswojepodwoje
«AlmaMater»,oileszerszyogółodczuwałwielkąwanośćchwilidlamającegosięducho-
wopokrzepićspołeczeństwa,otyleorganaówczesnejprasypolskiejzdawałysiępomijać
wmilczeniufaktzbytdoniosły,świadczącyotym,enagrunciewśródtyluprzeciwności
zdobywanymroztoczyłasięnareszcieupragnionaniwadlawszechstronnejpoytecznejpracy”
