Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1654r.–12).Dlawieludzieciznajniższychwarstwigrupspołecznychstano-
wiłyonejedynemiejscenauki,uzupełniające–lubnie–katechezękościelną
pastoralubzakrystiana.Wpraktycebyłyformąszkołyelementarnejbardzo
poważnegoodsetkadziecimiejskich.Ztegoteżpowoduzwalczano,tyleż
konsekwentnie,cobezskutecznie,gdyżstanowiłyobiektywnąkonieczność
ikonkurencjędlaszkołymiejskiejitolerowanychszkółpisania.
Wdużychmiastachmiałyteżfunkcjonowaćszkołydladziewczątzniemiec-
kimjęzykiemnauczania.Wpraktyceuruchomionoichdoprawdyniewiele.
Szkicowozarysowanypionszkółmiejskichpozostajepozanaszymiroz-
ważaniami,alejegorozumieniemadużeznaczeniedlaklarownościnarracji
oelementarnejszkolewiejskiej,którawciąguwiekówprzybierałaróżnefor-
myiulegałaewolucji.
Przytłaczającawiększośćelementarnychszkółwiejskichtoszkołypatro-
nackie,tzn.uruchomioneidziałającepodzwierzchnictwemwłaścicielawsi,
dopoczątkówXVIIIw.,zregułyrównieżpatronakościołaiztegotytułu
sprawującegotakżepatronatnadszkołą,którybyłczęściąpatronatukościel-
nego.Jestzrozumiałe,żewciąguokoło300latszkołauległaewolucjiibiorąc
początekzpopołudniowychniedzielnychkatechezpastoraizakrystiana,
przekształciłasięnajpierwwniedzielną,anastępniezimowąszkołęzakry-
stiana,funkcjonującązaledwieokołotrzechmiesięcywrokuiuczącąprzed-
konfirmacyjnedziecipodstawchrześcijaństwa,katechizmu,śpiewuipsal-
mówwizbiemieszkaniazakrystiana.Nieprzypadkowozwanesąone
szkołami„katechizmowymi”lub„zakrystianów”,bojedynymichpodręcz-
nikiemprzezpokoleniabyłMałyKatechizmMarcinaLutra.Odpoczątku
XVIIIstuleciaobokszkołyzakrystianacorazpowszechniejszastawałasię
wędrownaszkołazimowa,prowadzonaprzezzaangażowanegoprzezwspól-
notęwiejskąmiejscowegopastuchalubrzemieślnika,niemającegowzimie
pracy,którystarałsięuczyćdziecitegosamegocozakrystian.Tegotypu
szkołyfunkcjonowałyzreguływewsiachniekościelnychibardzoczęstopo-
zajakąkolwiekkontrolą.Ponieważpastuchczyrzemieślnikniedysponowali
izbamimogącymipomieścićkilkulubkilkunastuuczniów,nauczycielwę-
drowałzeswąszkołąoddomudodomukolejnegowieśniakamającegowięk-
sząizbę,najczęściejchłopa,zapewniającegonauczycielowiprzezdzieńlub
tydzieńwyżywienie,awkoniecznymprzypadkurównieżnocleg.
Formalnieod1735r.każdynauczycielprzedzaangażowaniemmiał
przystąpićdoegzaminuprzedprepozytem,zaśod1763r.uczyćnietylko
zimą,aleprzezcałyrok(zwyjątkiemżniw)wszystkiewiejskiedziecipod-
danychod6.rokużycia.Todwanajważniejszepostanowieniageneralnego
regulaminuszkolnegoFryderykaIIobowiązującewcałymkraju,zbiegające
sięwszkoleletniej.PonieważwoceniekrólapruskiegoPomorzaniebylinaj-
9
