Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
szychimiałybezwarunkowepierwszeństwo,byłyrodzinnąpowinnością
iegzystencjalnąkoniecznością.Wprzypadkumałychdziecidoichobowiązków
należałaopiekanadjeszczemniejszymrodzeństwemiwypaszwierzątdomo-
wych,większychzaś–pomocniczepracepolowe.
Ztymiprzymiotamibyła(jeślinimniepodporządkowana)zsynchroni-
zowanaszkoła,usytuowanamiędzypastorem,feudałem-patronemawspól-
notąrodzinpoddanejludności.Mogłaonafunkcjonowaćjedyniewtedy,
gdybyrodziceposyłalinanaukęswedzieci,czymjednakniebylizaintere-
sowani,boszkołastanowiławedługnichobcąinstytucję,burzącąharmonię
wtradycyjnejrodzinieiztegopowoduwobecniejniechętnej,apokonfir-
macjidziecka–wrogiej,bopomniejszającejliczbęrąkdopracyipociągającej
zasobąwydatkipieniężne.WKsięstwiePomorskim,apotempodwładzą
Hohenzollernówbrandenburskichszkołamogłafunkcjonować,gdyzostała
–odreformacjidopoczątkuXVIIIw.–powołananajczęściejzinicjatywypa-
storainakosztkościołairodziców,późniejzaśpastoraipatrona,zaśrodzice
posyłalidziecinanaukę.Rzeczwtym,żerodzicezewzględówreligijnych
tolerowalijejfunkcjonowaniedoczasuprzystąpieniadzieckadokonfirma-
cji,uważającszkołęzainstytucjęuzupełniającąichwychowaniereligijne
dziecka.Działalnościąszkołyniebyłzainteresowanypatronkościoła/szkoły
zprzyczyngospodarczych–odrywaniedzieciodpracynafolwarku.
Rozwojemszkolnictwanawsiinteresowalisięprzedewszystkimprobosz-
czowiezpowodówreligijnych,będącywKościeleluterańskimreprezentantami
państwaiwystępującywpodwójnejroli,bojakoduszpasterzeorazlokalniin-
spektorzyszkolni.Dynamiczneprzedstawienieichroliwprocesierozwoju
szkolnictwawiejskiegobędzienależałodoważnychpostulatówbadawczych,
zwłaszczażekonfrontacjaortodoksjiluterańskiejzpietyzmemprzybrałana
Pomorzupruskimbardzoostreformy
,zaśwpowojennejhistoriografiiniemiec-
kiejdostrzegalnesąpróbyprzecenianiaroliszlachtywtymprocesie.
Wydajesię,żenajbardziejzłożonymproblememprzedmiotubadańjestrola
wnimpaństwa,posiadającegow1805r.niespełna30%użytkówrolnych,wktó-
rychzamieszkiwało34,5%ludnościwiejskiej.WskaźnikitepodkoniecXVIw
.
prawdopodobniebyłyzbliżone.Książętapomorscy
,apotemelektorzybranden-
burscyikrólowiepruscywystępowaliwobecszkolnictwawiejskiegowpotrójnej
roli:jakonośnikiświeckiejwładzypaństwowej,odreformacjistojącynaczele
nowegoKościołaijakotacyzainteresowaniumocnieniemswejwładzyprzy
pomocysystemuszkolnego.Książętabylirównieżnajwiększymifeudałami
ziemskimiiztegotytułuichstosunekdoszkolnictwawiejskiegookreślałypo-
dobneuwarunkowaniajakszlachty
.Teantynomiestymulowałyijednocześnie
ulegałyprzemianom.Przedstawienierolipaństwajakonośnikawładzypań-
stwowejikościelnejorazpatronackiejwrozwojuszkolnictwawiejskiegopozo-
6